Cây chìa vôi có tác dụng gì? Cây chìa vôi có mấy loại

Cây chìa vôi là loài cây dân dã quen thuộc được biết đến là một trong những loại dược liệu có nhiều tác dụng dược lý. Cây chìa vôi được sử dụng trong các bài thuốc điều trị đau nhức xương khớp, tê bì chân tay, thoát vị đĩa đệm, giảm đau, giảm sưng, viêm da, viêm thận, trị rắn cắn,… Vậy cây chìa vôi là cây gì? Cây chìa vôi có tác dụng gì? Cây chìa vôi chữa bệnh gì? Cây chìa vôi có mấy loại? Để hiểu rõ hơn về công dụng cây chìa vôi, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết hơn qua bài viết sau đây.

Cây chìa vôi là cây gì?

Cây chìa vôi thuộc họ nho Vitaceae, có tên khoa học là Cissus repens Lam. Ngoài ra, cây chìa vôi còn được gọi với nhiều tên gọi khác như dây chìa vôi, hồ đắng, bạch phấn đằng, hồ đắng,…

Hình ảnh cây chìa vôi

Cây chìa vôi thuộc dạng dây leo, không phân nhánh, với chiều dài khoảng 2-4m hoặc hơn. Thân cây thường có các tua cuốn đơn mọc đối diện với lá màu xanh lục, thường pha lơ nhạt hoặc màu tía, hơi có khía, được bao phủ bởi lớp phấn trắng, tiết diện tròn, nhẵn.

Lá đơn mọc so le nhau, phiến lá có 3 dạng thường phiến xẻ thùy chân vịt có 3 – 5 thùy sâu hoặc nông, gốc hình tim hoặc đôi khi hình mũi giáo. Phiến lá nhẵn ở cả hai mặt, mặt trên lá có màu xanh lục sậm, mặt dưới lá nhạt hơn hơi trắng. Mép lá có răng cưa rất mịn màu nâu trông giống như những sợi lông nhỏ. Gân lá hình lông chim, có 3-5 gân gốc và 5-10 đôi gân bên nổi rõ ở mặt dưới, gân gốc và gân bên cong về phía đầu lá. Cuống lá dài 5-8 cm, to, dày màu xanh lục, hình trụ, hơi to ở gốc, thường xoắn tạo độ cứng cáp. Lá kèm rụng sớm, 2 phiến hình bầu dục, rời nhau, lúc non có màu xanh lục nhưng về sau sẽ chuyển màu nâu.

Hoa thường mọc thành cụm, mọc đối diện với lá, ngắn hơn lá, có cuống màu xanh lục, nhẵn, hình trụ dài 3-5 mm. Hoa màu vàng nhạt, đều nhau, lưỡng tính, hoa có 4 cánh mảnh, dễ rụng, rời tạo thành chóp nhọn. Mỗi hoa có 1 lá bắc và 2 lá bắc con dạng vảy nhỏ, màu lục nhạt, lá bắc thuôn dài, rụng sớm. Đài hoa nhẵn, hình chén có 4 răng nhỏ – Tràng hoa 4 cánh hoa, 4 nhị, bao phấn hình bầu dục, màu vàng, chỉ nhị to bằng đầu nhị – Bầu hình trụ nhẵn, bầu trên có 2 ô, mỗi ô có 2 noãn.

Quả to, có hình nang tròn, dài khoảng 5-6mm, khi chín có màu đen. Cây chìa vôi thường ra hoa vào khoảng 4 – 6 và kết trái vào khoảng tháng 5 – 10 hàng năm.

Phần rễ củ nhỏ, hình dạng không cố định, vỏ mỏng có màu nâu đất. Củ chìa vôi tròn, cây sống lâu năm củ có kích thước to bằng quả trứng, 2 đầu củ hơi nhọn, bên ngoài củ có màu đen, bên trong củ có màu trắng.

Cây chìa vôi có mấy loại?

Cây chìa vôi có nhiều loại cụ thể như cây chìa vôi bò, chìa vôi Java, chìa vôi 4 cạnh, cây chìa vôi mũi giáo, chìa vôi lông,… Tuy nhiên, cần lựa chọn kỹ lưỡng, đúng thảo dược được mô tả như trên, như vậy mới đảm bảo điều trị bệnh hiệu hiệu quả và an toàn đối với người dùng.

Khu vực phân bố – Cây chìa vôi có tác dụng gì?

Cây chìa vôi được phân bố chủ yếu ở những vùng có khí hậu nhiệt đới như Việt Nam, Lào, Campuchia, miền Nam Trung Quốc, Thái Lan,…

Ở Việt Nam, cây chìa vôi được phân bố chủ yếu ở các tỉnh đồng bằng, trung du và các tỉnh phía Bắc như Lào Cai, Sơn La, Hòa Bình, Yên Bái,… Cây thường mọc lẫn trong các bụi, gò đống quanh làng, bờ nương rẫy, ở ven các đồi cây bụi,…

Cây chìa vôi là loài cây ưa sáng, chịu được hạn tốt do toàn cây mọng nước, được bao phủ bởi lớp phấn trắng, có nhiều rễ củ nằm sâu dưới đất. Cây có khả năng tái sinh từ hạt hoặc bằng các củ con hoặc các đoạn dây phần non trên ngọn.

Thu hái, chế biến

Người ta thường sử dụng toàn bộ các bộ phận của cây bao gồm thân, lá, rễ làm thuốc chữa bệnh. Dược liệu có thể thu hái quanh năm, thời điểm thích hợp nhất là mùa thu đông và được điều chế với nhiều hình thức khác nhau:

• Đối với phần dây lá, sau khi thu hoạch đem cắt ngắn, rửa sạch, sao nóng rồi đem phơi nắng đến khi khô, khi sử dụng thường tẩm rượu rồi đem sao hoặc ngâm trực tiếp nước vo gạo.
• Đối với củ thì đào về sau đó rửa sạch lớp đất cát bên ngoài, tiếp đó ngâm nước qua đêm cho đến khi mềm rồi thái mỏng và đem phơi nắng. Trước khi sử dụng nên ngâm trực tiếp vào nước vo gạo.

Thành phần hóa học

Các thành phần chính chứa trong cây chìa vôi:

• Phần ngọn và lá chứa 91.3% nước, 45% vitamin C, 5.4% glucid, 1.5% carotene, 1.4% protid, 1.1% chất xơ, 0.8% tro.
• Thân dây chìa vôi có chứa acid amin, saponin, acid hữu cơ, hợp chất phenolic.

Tác dụng dược lý – cây chìa vôi có tác dụng gì?

Trong đông y cây chìa vôi có tác dụng gì?

Dựa theo các tài liệu đông y, công dụng của cây chìa vôi còn tùy thuộc vào từng bộ phận, cụ thể như:

• Dây cây chìa vôi có vị ngọt, tính mát có tác dụng điều trị điều trị đau nhức xương khớp, ung nhọt, giải độc cho rắn cắn, giảm sưng hạch, hỗ trợ điều trị lở ngứa,…
• Phần lá có vị đắng, tính lạnh với công dụng điều trị ung nhọt, lở ngứa, chai chân,…
• Phần củ có vị đắng, hơi chua, tính bình có công dụng điều trị một số bệnh viêm nhiễm, bầm tụ máu, sát trùng vết thương, trị phong tê thấp,…

Trong y học hiện đại cây chìa vôi có tác dụng gì?

• Phần lá và ngọn giúp cung cấp dinh dưỡng cho xương khớp và đồng thời giúp hỗ trợ một số bệnh về xương khớp như đau nhức xương khớp, viêm khớp dạng thấp, thoái hóa cột sống, thoát vị đĩa đệm, phong thấp, bong gân, chấn thương,…
• Phần thân cây có chứa những chất có công dụng là hạ huyết áp và giãn nở mạch máu. Chúng thường được dùng như một chất giảm đau và chống viêm tự nhiên ở những người mắc bệnh về xương khớp.
• Ngoài ra còn chữa sỏi thận với sỏi nhỏ đường kính không quá 0,5cm, giúp lợi tiểu, lở ngứa, chai mắt cá chân, viêm tuyến mồ hôi, viêm nang lông, ong đốt, hỗ trợ giảm đau bụng kinh,…
• Với thực nghiệm trên chuột, cho thấy cây chìa vôi có công dụng nâng cao tỷ lệ chuột sống và kéo dài thời gian cầm cự ở chuột với liều nọc rắn hổ mang.

Những bài thuốc chữa bệnh từ cây chìa vôi

Cây chìa vôi chữa thoát vị đĩa đệm

Lấy 1 nắm lá chìa vôi, rửa thật sạch vì trên lá có một lớp bột phấn dễ gây ngứa hoặc dị ứng cho người dùng. Tiếp đó đem rang nóng với một muỗng muối hạt, dùng miếng vải bọc lại và đắp trực tiếp lên vùng bị đau nhức, không nên đắp khi còn quá nóng vì dễ gây bỏng.

Hoặc nếu sử dụng thuốc ở dạng uống thì lấy 40g dây chìa vôi, 20g rau dền gai, 20g cây tầm gửi, 20g lá lốt và 20g cỏ xước. Đem các dược liệu nấu cùng với 1 lít nước, đun trên lửa nhỏ đến khi nước cạn còn 500ml thì ngưng. Chia thuốc làm 3 lần uống hết trong ngày, uống sau bữa ăn 30 phút, uống liên tục trong 1 tháng sẽ có hiệu quả.

Chữa thoái hóa cột sống

50g dây chìa vôi, 40g ngưu tất, 20g cẩu tích, 20g đương quy, 10g xuyên khung và 1 lít rượu trắng, cho các dược liệu cho vào bình thủy tinh rồi đổ ngập rượu trắng và đậy kín. Bảo quản ở nơi thông thoáng sau 1 tuần là sử dụng được, mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần uống khoảng 20ml.

Chữa sởi niệu quản – Cây chìa vôi có tác dụng gì?

Lấy 16g dây chìa vôi, 20g ngải cứu, 30g kim tiền thảo, 30g rễ dứa dại và 50g cỏ bợ (Nếu trong trường hợp sỏi ở cao thì thêm 12g rễ cỏ xước, đau nhiều thì thêm 12g chỉ xác, còn đái ra máu thì thêm 16g cỏ mực). Đem các nguyên liệu đã chuẩn bị sắc cùng với khoảng 1 lít nước, đun trên lửa nhỏ khoảng 15 phút, chia làm nhiều lần uống trong ngày, nên uống khi thuốc còn ấm.

Chữa vết loét không liền miệng

Lấy 12g cây chìa vôi, 12g hoàng bá, 12g xích liễm và 4g kinh phân, đem cây chìa vôi, hoàng bá và xích liễm sao vàng và nghiền thành bột, trộn cùng với kinh phân nấu thành nước, lấy nước rửa vết loét.

Chữa bong gân, tụ máu, sưng nề

Lấy lá chìa vôi cùng lá thầu dầu tía với lượng tương đương nhau đem rửa sạch, giã nát rồi trộn với một ít rượu trắng trộn vào và sao trên chảo nóng. Khi hỗn hợp có độ ấm vừa phải, đắp lên vùng bị thương, băng cố định lại, cứ khoảng 10 tiếng thì thay thuốc 1 lần.

Điều trị phong thấp – Cây chìa vôi có tác dụng gì?

Lấy 20g cây chìa vôi, 15g cành dâu, 10g bạch chỉ, 10g quế chi, đem các dược liệu rửa sạch rồi sắc cùng với 1 lít nước, đun trên lửa nhỏ đến khi nước cạn còn 500ml thì ngưng, loại bỏ phần bã chia thuốc làm 2 – 3 lần uống trong ngày.

Hoặc có thể lấy 20g dây chìa vôi, 15g cây lá lốt (dùng cả rễ), 15g dây đau xương, đem các dược liệu sao vàng hạ thổ và sắc cùng với 1 lít nước, đun trên lửa nhỏ, uống 1 lần duy nhất sau bữa ăn.

Điều trị viêm tuyến mồ hôi, viêm nang lông

Lấy một nắm lá chìa vôi tươi giã nát rồi trộn cùng với 1 lòng trắng trứng, lấy hỗn hợp đắp lên vùng da cần điều trị và cố định bằng băng gạc, mỗi ngày thay thuốc 1 lần.

Những lưu ý khi sử dụng cây chìa vôi

• Không dùng cây chìa vôi cho phụ nữ có thai, cho con bú và trẻ em dưới 36 tháng. Vì dược tính của cây chìa vôi có thể ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của cả mẹ và bé.
• Thuốc thảo dược thường có tác dụng chậm hơn thuốc Tây, vì vậy để đạt được hiệu quả rõ rệt người bệnh cần kiên trì sử dụng.
• Tuy là một loại thảo dược lành tính nhưng không nên sử dụng quá mức, tốt nhất chỉ nên dùng 30-50 gam dược liệu khô mỗi ngày.
• Trong quá trình sử dụng dược liệu này, người dùng nên tránh các thực phẩm như đậu xanh, rau muống, cà pháo, măng chua,… Vì những thực phẩm này sẽ làm giảm tác dụng điều trị của dược liệu.