Cây thiên ma có tác dụng gì?

Cây thiên ma là một vị thuốc quý được sử dụng rộng rãi và lâu đời trong đông y. Vị thuốc thiên ma là một loài thực vật kỳ lạ, không có chất diệp lục có tác dụng tốt cho sức khỏe như hạ huyết áp, đẩy mạnh lưu thông máu đến tim, não, làm chậm nhịp tim, chữa tê chân tay, đau thần kinh, suy nhược, đau nhức xương khớp, chóng mặt,… Tuy nhiên không phải ai cũng hiểu rõ về thiên ma, vậy cây thiên ma là gì? Cây thiên ma có tác dụng gì? Vì vậy để có thể hiểu rõ hơn về công dụng của thiên ma, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết hơn qua bài viết sau đây.

Cây thiên ma là gì?

Cây thiên ma thuộc họ lan Orchidaceae có tên khoa học là Gastrodia Elata Blume. Ngoài ra, cây tiên ma còn được gọi với nhiều tên gọi khác như xích tiễn, thần thảo, minh thiên ma, chân tiên thảo, định phong thảo, vô phong tự đông minh thảo, hợp ly thiên ma,… Trong họ lan, có không ít những cây kỳ lạ nhưng cây thiên ma có thể là cây đặc biệt bậc nhất. Vì cây này có hình dạng rất độc đáo và thậm chí quá trình sinh sản của chúng vô cùng kỳ lạ.

Hình ảnh cây thiên ma

Cây thiên ma là một loài thực vật đặc biệt, toàn thân cây có màu vàng đỏ, nhìn từ xa trông như mũi tên, lá nhỏ hình vảy cá bám chặt vào thân cây. Cây có củ hình bầu dục, mặt ngoài có màu vàng nhạt hoặc màu trắng, mọc thẳng giống như hình chân người.

Phần củ là bộ phận quan trọng có hình bầu dục gần giống củ khoai, có nhiều vòng tròn, một số củ hơi cong và quăn lại dài tới 15 cm. Bên ngoài vỏ củ có màu trắng hoặc màu nâu ngả vàng có nhiều đường vân nhăn dọc. Phía dưới củ có một vết hình tròn, phần chồi có màu nâu đỏ hoặc nâu sẫm, có hình dáng như mỏ vẹt. Chất củ thường rất cứng, khó gãy, có vị hơi ngọt.

Khu vực phân bố

Cây thiên ma xuất hiện phổ biến ở một số nước Đông Á và Đông Nam Á như Trung Quốc, Đài Loan, Nhật Bản, Hàn Quốc,…

Ở Việt Nam, cây thiên ma xuất hiện ở các tỉnh vùng núi phía Bắc như Lạng Sơn, Hòa Bình,… Ngày nay, ngoài công dụng khai thác làm thuốc chữa bệnh, cây còn được trồng trong các vườn dược liệu hoặc hộ gia đình để làm thuốc.

Cây tuy không có rễ và lá nhưng vẫn có đủ những điều kiện của một loài thực vật cấp cao là ra hoa và truyền giống bằng hạt. Khi hoa lụi tàn thì quả sẽ kết thành chuỗi, mỗi quả có chứa hàng ngàn hạt nhỏ li ti, bay trong gió và truyền đi khắp mọi nơi.

Cây thiên ma không có rễ, không lá, không chất diệp lục, không có khả năng quang hợp và cũng không có cách nào hấp thu khoáng chất và nước từ lòng đất.

Vậy cây thiên ma sinh trưởng và phát triển như thế nào?

Trong một số khu rừng thường có một loại nấm đặc biệt gọi là nấm mật vòng có tên khoa học là Armillaria mellea vì nó có mũ màu vàng như mật ong và cuống có đốt vòng. Loài nấm này chui vào mọi ngõ ngách hay lỗ hỏng để hút chất dinh dưỡng từ các loài thực vật để sống và chúng cũng chui vào những thân ngầm của cây thiên ma. Tuy nhiên, trong tế bào của cây thiên ma có một loại men đặc biệt có khả năng ăn thịt nấm mật vòng, tiêu hủy và biến nấm thành những chất dinh dưỡng cần thiết để chúng tiếp tục phát triển mà không cần tới rễ và lá. Vì thế, trong quá trình tiến hóa lâu dài  lá và rễ bị thoái hóa, chỉ còn có thân và củ. Nếu quan sát kỹ sẽ thấy những đốt thân ngầm, những mảnh vảy nhỏ mỏng của cây thiên ma là những vết tích của lá đã bị thoái hóa.

Cây thiên ma khi già đi, chức năng sinh lý sẽ bị suy yếu, trong các tế bào không còn loại men phân hủy nấm, do đó cây thiên ma sẽ trỏe thành thức ăn của nấm.

Thu hái, chế biến

Cây thiên ma được thu hái vào mùa đông hoặc mùa xuân, đào lấy củ. Phần củ sau khi thu hoạch đem rửa sạch, bỏ vỏ rồi luộc, hầm hoặc nướng chín, cắt lát, phơi nắng hoặc sấy khô sau đó tán thành bột mịn dùng làm thuốc và bảo quản trong túi kín.

Thành phần hóa học

Cây thiên ma chứa thành phần chính là alkaloid, alcohol, vitamin A, gastrodin, gastro dioxide, vannillyl,…

Tác dụng dược lý – Cây thiên ma có tác dụng gì?

Trong đông y cây thiên ma có tác dụng gì?

Theo đông y, vị thuốc thiên ma có vị ngọt, tính bình nên được quy vào kinh can. Vị thuốc thiên ma có tác dụng chữa uốn ván, động kinh, chóng mặt, đau đầu, tay chân tê liệt, đau nhức do phong thấp, cao huyết áp, xơ cứng động mạch cơ tim, ù tai, ngủ không ngon, miệng đắng, khô họng,…

Trong y học hiện đại cây thiên ma có tác dụng gì?

• Giúp giảm đau đầu và đau nhức xương khớp.
• Có tác dụng chống co giật và giúp an thần.
• Giúp tăng cường lượng máu đến các cơ quan như não và tim giúp cải thiện trí nhớ, làm chậm nhịp tim và hạ huyết áp. Một số nghiên cứu cho rằng các thành phần hoạt tính trong dược liệu thiên ma giúp cải thiện khả năng chịu đựng tình trạng thiếu oxy ở động vật thí nghiệm.
• Nó có tác dụng ức chế sự tăng sinh của tế bào khối u và chống oxy hóa.
• Các hoạt chất trong dược liệu giúp tăng cường hoạt động của đại thực bào và có tác dụng điều hòa hoạt động của hệ miễn dịch.
• Một số nghiên cứu sử dụng dược liệu trong lĩnh vực làm đẹp vì nó có thể giúp dưỡng ẩm cho da và cung cấp chất chống oxy hóa.
• Ngoài ra, vị thuốc thiên ma còn có một số tác dụng giống như estrogen, giúp hỗ trợ điều trị đau bụng kinh, mãn kinh sớm,…

Những bài thuốc chữa bệnh từ thiên ma

Chữa uốn ván – Thiên ma có tác dụng gì?

Lấy thiên ma, phòng phong, bạch phụ chế, nam tinh chế và khương hoạt theo tỷ lệ 1:1. Sau đó đem tất cả dược liệu tán thành bột mịn và trộn đều. Mỗi ngày uống 4 – 8g bột thuốc hòa rượu trắng hoặc nước đun sôi để nguội, ngày uống 2 – 3 lần.

Chữa tê bại, đau khớp

Lấy 12g thiên ma, 12g ngưu tất, 12g tỳ giải, 12g sinh địa, 12g phụ tử, 12g sinh địa, 12g đương quy và 16g huyền sâm. Đem tất cả dược liệu nghiền thành bột mịn cho thêm mật rồi vo thành viên hoàn. Ngày uống 3 lần, mỗi lần uống 8g và uống cùng với nước ấm.

Hoặc lấy 12g thiên ma, 12g ngưu tất, 6g nhũ hương và 4g bọ cạp. Đem các dược liệu tán thành bột mịn, trộn với hồ và vo thành viên hoặc đem các dược liệu sắc kỹ uống đều đặn hàng ngày.

Chữa tay chân tê dại, ngủ không ngon

Để chữa chứng tay chân dại, váng đầu, ngủ không ngon, mơ nhiều, hốt hoảng thì lấy 10g thiên ma và 1 con gà mái. Làm sạch gà rồi cho thiên ma vào bụng gà đem hấp cách thủy hoặc cho thêm nước rồi hầm mềm, ăn cả thiên ma và gà.

Chữa cao huyết áp, giảm căng thẳng, mệt mỏi

Lấy thiên ma, đỗ trọng, chi tử, tang sinh ký, ích mẫu thảo, dạ giao đằng, 9g hoàng kỳ mỗi loại dược liệu 9g, 12g câu đằng và 12g ngưu tất. Đem sắc lấy nước uống, uống liên tục trong 4 tuần, tình trạng bệnh sẽ được cải thiện đáng kể.

Chữa gai đôi, thoái hóa đốt sống cổ

Lấy 12g thiên ma, 15g tử đan sâm, 15g uy linh tiên, 15g bạch thược và 36g cát căn. Đem sắc uống trong ngày, uống liên tục trong vòng 2 tuần sẽ cải thiện tình trạng bệnh.

Cách ngâm rượu từ thiên ma – Thiên ma có tác dụng gì?

Rượu thiên ma được sử dụng nhiều với công dụng chữa tê bại chân tay và phong thấp hiệu quả. Khi ngâm rượu lấy 100g cây thiên ma cắt thành từng lát mỏng rồi ngâm với rượu trắng trong bình thủy tinh, ủ rượu ở nơi khô ráo, thoáng mát khoảng 7 – 10 ngày là sử dụng được. Mỗi ngày uống khoảng 30ml, kết hợp trong mỗi bữa ăn và không nên quá lạm dụng vì có thể gây ảnh hưởng đến dạ dày, gan.

Những lưu ý khi sử dụng thiên ma

Mặc dù thiên ma là dược liệu lành tính nhưng nếu sử dụng không đúng cách, liều lượng, tỷ lệ có thể gây ra những tác dụng phụ  chẳng hạn như đau dạ dày, chảy máu âm đạo, giảm cân đột ngột, chuột rút,…

Vị vậy khi sử dụng thiên ma, ta cần lưu ý:

• Phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú và những người mẫn cảm với bất kỳ thành phần nào trong thuốc không nên sử dụng thiên ma.
• Ngoài ra, những người bị thiếu chất đạm, lạc nội mạc tử cung, ung thư buồng trứng, ung thư vú, mới ghép thận cũng không nên dùng thiên ma.
• Vị thuốc thiên ma có thể làm giảm hiệu quả của một số loại thuốc.