Cây ích mẫu có tác dụng gì?

Cây ích mẫu hay còn được gọi là cây chói đèn, được dùng để chữa bệnh cho nữ giới mà đặc biệt là đối với phụ nữ sau sinh. Cây ích mẫu được dùng chữa cao huyết áp, những bệnh lý về thận, lưu thông khí huyết, điều hòa kinh nguyệt, tắc kinh, bế kinh, giảm đau bụng kinh, viêm niêm mạc dạ con, mụn nhọt,… Cây ích mẫu là cây gì? Cây ích mẫu có tác dụng gì? Cây ích mẫu chữa bệnh gì? Để hiểu rõ hơn về công dụng của cây ích mẫu, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu qua bài viết sau đây.

Cây ích mẫu là cây gì?

Trước khi tìm hiểu cây ích mẫu chữa bệnh gì thì ta hãy cùng tìm hiểu những đặc điểm của cây ích mẫu nhé.

Cây ích mẫu thuộc họ hoa môi Lamiaceae có tên khoa học là Leonurus japonicus. Cây ích mẫu còn được gọi với nhiều tên gọi khác như ích mẫu thảo, cây chói đen, thấu cốt thảo, hạt khô thảo, ích minh, trinh úy,…

Hình ảnh câu ích mẫu

Cây ích mẫu là một loại cây thân thảo có tuổi thọ trung bình từ 1 – 2 năm, cao trung bình 0,6-1m. Thân cây vuông, mọc thẳng, có rãnh dọc, ít phân cành, toàn thân cây được bao phủ bởi những sợi lông nhỏ và ngắn.

Lá cây ích mẫu mọc đối xứng nhau, lá mọc ở gốc có cuống lá dài, phiến lá hình tim, mép có răng cưa sâu, thô. Lá ở giữa thân có cuống ngắn, phiến lá xẻ sâu thành 3 thùy, mỗi thùy có răng cưa thưa. Các lá ở ngọn không có cuống, không có thùy, hình dạng lá khác nhau tùy theo vị trí mọc, trên lá có đường gân nổi rõ.

Hoa không có cuống mọc quanh kẽ lá tạo thành tràng hoa, hoa thường có màu hồng hoặc tím hồng. Đài hoa hình chuông, dạng ống dài 6 – 8mm với các răng hình tam giác rộng.

Quả nhỏ, hình 3 cạnh, thuôn dài, vỏ thường có màu nâu xám kích thước 2,5mm. Cây ích mẫu thường nở hoa vào tháng 3 – 4 và cho quả vào tháng 6 – 7 hàng năm.

Khu vực phân bố

Cây ích mẫu có nguồn gốc từ Trung Quốc, chúng mọc nhiều ở các tình Hồ Bắc, Sơn Tây, Quảng Đông,… Thái Lan, Việt Nam, các quốc gia châu Phi và Nam Mỹ cũng có nhiều cây này.

Cây ích mẫu thường mọc hoang ở những nơi ẩm, nhiều ánh nắng mặt trời như ven sông, ven suối, sườn núi nơi đát cát, thậm chí còn mọc hoang ở ven đường, đồng ruộng. Hiện tại có quá nhiều nhu cầu về dược liệu này mà chỉ thu hái ở những nơi mà chúng mọc hoang là không đủ. Để làm thuốc nhiều nơi đã nghiên cứu cách trồng rất hiệu quả.

Thu hái, chế biến

Tất cả các bộ phận của cây ích mẫu đều có thể dùng làm thuốc chữa bệnh, hạt của cây ích mẫu còn được gọi là sung úy tử.

Thông thường, cây ích mẫu sẽ được thu hái khi cây đã ra hoa và quả. Thời điểm thích hợp nhất để thu hái dược liệu này là vào tháng 9, vì đây là thời cây tập trung nhiều dược chất nhất. Khi thu hoạch người ta sẽ để lại gốc để cây tiếp tục phát triển hình thành cây mới.

Dược liệu sau khi thu hoạch về được rửa sạch, cắt khúc rồi đem phơi nắng hoặc sấy khô bảo quản để sử dụng dần. Hoặc có thể đem rửa sạch rồi thái nhỏ sau đó ngâm với giấm hoặc rượu đem sao vàng hoặc nấu thành cao.

Lưu ý: khi nấu cao không được dùng nồi sắt vì khi đun ở nhiệt độ cao sắt sẽ làm mất tác dụng của thuốc.

Thành phần hóa học

Trong cây ích mẫu có chứa nhiều thành phần dược tính có lợi cho sức khỏe và trong điều trị bệnh. Theo nghiên cứu, thân và lá của cây ích mẫu có chứa hơn 140 hợp chất. Đặc biệt:

• Alkaloids có tác dụng giảm đau, chống viêm, có thắt tử cung, lợi niệu.
• Flavonoid làchất chống oxy hóa giúp ngăn chặn quá trình lão hóa trong cơ thể.
• Iridoid glycoside giúp thúc đẩy tuần hoàn máu, tăng cường hệ miễn dịch, trừ phong.
• Tinh dầu (linalool, 3-octanol, 1-octen-3-ol, beta-ocimene,…) có tác dụng làm giãn cơ trơn, giảm đau bụng kinh, giảm co thắt.
• Diterpene, các axit hữu cơ và một số thành phần khác như tannin, bufanolide, phytol,…

Tác dụng dược lý của cây ích mẫu có tác dụng gì?

Trong đông y cây ích mẫu có tác dụng gì?

Theo đông y, cao ích mẫu có vị cay, đắng, tính hơi hàn nên được quy vào 4 kinh can, thận, tỳ và tâm bào. Cao ích mẫu có tác dụng gì? Cao ích mẫu được dùng chữa viêm niêm mạc dạ con, đau bụng kinh, rong huyết, sưng vú, sản hậu ở phụ nữ sau sinh, lợi tiểu, đau đầu, mắt mờ sưng đau, cao huyết áp, chữa lỵ, viêm thận cấp và mãn tính, giúp cải thiện tuần hoàn máu, lưu thông kinh mạch, chốc lở,… Nhưng tác dụng chủ yếu của cây vẫn là chữa các bệnh của phụ nữ.

Trong y học hiện đại cây ích mẫu có tác dụng gì?

Đối với hệ tim mạch

Các nghiên cứu trên ếch cho thấy, hoạt chất alcaloid leonurin trong dược liệu có tác dụng tăng cường sức co bóp, với liều lượng nhỏ có tác dụng tốt đối với cơ tim có bện và nếu dùng ở liều lớn có thể gây ức chế. Vì vậy, hãy chú ý đến liều lượng khi sử dụng để đem lại hiệu quả tốt.

Đối với hệ thần kinh cây ích mẫu có tác dụng gì?

Trong dược liệu ích mẫu có hoạt chất Leonurus có tác dụng an thần, giúp ngủ ngon, làm giảm căng thẳng, mệt mỏi.

Đối với tử cung

Cao chiết cồn và cao chiết nước từ vị thuốc ích mẫu có khả năng kích thích làm tăng biên độ, tần số và trương lực cơ tử cung. Điều này vô cùng có lợi cho phụ nữ sau sinh, giúp tăng co bóp tử cung, đẩy nhanh quá trình tống xuất ra ngoài, đưa tử cung trở lại trạng thái ban đầu.

Đối với huyết áp

Mặc dù nước sắc từ dược liệu ích mẫu không có tác dụng trực tiếp lên huyết áp, nhưng lại làm giảm tác dụng của epinephrin đối với mạch máu. Đồng thời, cao ích mẫu có tác dụng hạ huyết áp, nhất là bệnh tăng huyết áp ở thời kỳ đầu.

Các nghiên cứu trên mèo được gây mê cho thấy leonurin trong dược liệu với liều lượng 2 mg/kg tiêm tĩnh mạch có tác dụng hạ huyết áp và điều hòa huyết áp ở mức bình thường.

Đối với hệ hô hấp

Các nghiên cứu trên mèo được gây mê cho thấy leonurin trong dược liệu với liều nhỏ tiêm tĩnh mạch có khả năng làm tăng tần số và biên độ hô hấp, nhưng nếu dùng ở liều cao lại gây rối loạn hô hấp.

Tác dụng lợi tiểu

Hoạt chất leonurin làm tăng bài tiết nước tiểu với liều 1 mg/kg tiêm tĩnh mạch trên thỏ gây mê, sau vài phút lượng nước tiểu bài tiết ra ngoài tăng lên gấp 2 – 3 lần.

Ngăn ngừa ung thư vú

Trong ích mẫu chứa lượng mangan cao, đây là một thành phần khoáng chất quan trọng chịu trách nhiệm kiểm soát sự hình thành và phát triển của tế bào ung thư. Đồng thời, thành phần ethanol có trong dược liệu cũng tham gia vào quá trình khống chế sự hình thành của các tế bào ung thư ác tính.

Đối với bệnh trĩ cây ích mẫu có tác dụng gì?

Trong ích mẫu có chứa nhiều chất chống viêm và giúp cầm máu hiệu quả. Người bệnh trĩ nội độ 3, 4 có thể sử dụng ích mẫu để điều trị và giảm đau.

Cây ích mẫu làm đẹp da

Loại thảo dược này được nhiều chị em phụ nữ tin dùng bởi những công dụng tuyệt vời cho da. Các thành phần trong dược liệu có khả năng làm chậm quá trình lão hóa, giúp phụ nữ trẻ đẹp dài lâu.

Thường xuyên sử dụng ích mẫu sẽ giúp khắc phục các bệnh ngoài da như viêm da, chàm, nấm ngoài da, mụn nhọt,…

Những bài thuốc chữa bệnh từ cao ích mẫu

Chữa viêm tai

Có thể lây phần cây ích mẫu để chữa tình trạng bệnh này, nhưng tốt nhất nên dùng phần lá và phần ngọn non đem giã nát rồi vắt lấy nước cốt, dùng nhỏ vào tai ngày 1 lần.

Chữa kinh nguyệt không đều

Lấy 15g ích mẫu, 15g xích thược, 15g đương quy và 8g mộc hương, đem các nguyên liệu phơi khô rồi tán thành bột mịn, dùng pha trực tiếp uống hàng ngày.

Hoặc lấy 800g ích mẫu, 250g hương phụ, 200g ngải cứu, siro và cồn vừa đủ 1 lít đem nấu trong 20 phút, mỗi ngày uống 10 – 20ml để cải thiện tìnhtrạng bệnh.

Chữa cao huyết áp – Cây ích mẫu có tác dụng gì?

Lấy ích mẫu, hạ khô thảo, ngô đồng và hy thiêm thảo sắc lấy nước uống, sử dụng kiên trì và uống liên tục sẽ thấy chỉ số huyết áp giảm.

Chữa mụn nhọt mưng mủ

Lấy 20g ích mẫu tươi hoặc khô cho vào nồi đổ ngập nước và đun đến khi nước cạn lại còn ½ thì ngưng. Sau đó, tắt bếp để nguội, vệ sinh vùng da cần điều trị, bôi mỗi ngày 3 – 4 lần đến khi khỏi hẳn.

Chữa tắc tia sữa – Cây ích mẫu có tác dụng gì?

Lấy 30g ích mẫu khô tán thành bột mịn rồi hòa với nước ấm, sau đó bôi lên đầu nhũ hoa và dùng liên tục mỗi ngày đến khi có sữa lại.

Bổ huyết điều kinh

Lấy 80g ngải cứu, 60g nga truật, 40g ngải cứu, 40g củ gấu và 30g hương nhu, đem các nguyên liệu tán thành bột, trộn đều với nhau tạo thành hỗn hợp rồi luyện cùng với đường vo thành viên hoàn to cỡ hạt đậu xanh, chia làm 3 lần uống trong ngày, mỗi lân uống 20 viên.

Uống cây ích mẫu khi đang cho con bú có tốt không?

Cao ích mẫu rất có tác dụng rất tốt đối với phụ nữ sau khi sinh và kể cả khi mẹ còn đang trong thời gian cho con bú.

• Chữa lành vết thương: Uống ích mẫu khi cho con bú giúp cổ tử cung co bóp để đẩy máu huyết ra ngoài và nhanh chóng làm lành vết thương ở vùng kín. Thời điểm này dùng ích mẫu cũng tốt cho máu và da của mẹ.
• Điều hòa kinh nguyệt: Đối với những bà mẹ đang cho con bú mà có kinh nguyệt trở lại, ăn ích mẫu cũng có thể giúp hạn chế đáng kể tình trạng rối loạn kinh nguyệt, giảm căng thẳng và đau bụng kinh.
• Lợi sữa: Ích mẫu không có công dụng lợi sữa rõ ràng, nhưng ăn ích mẫu khi cho con bú sẽ giúp mẹ khỏe mạnh và thúc đẩy quá trình tiết sữa.

Những lưu ý khi sử dụng ích mẫu

Cây ích mẫu là vị thuốc lành tính hầu như có không gây tác dụng phụ, nhưng không vì thế mà ta chủ quan và lạm dụng quá nhiều. Khi sử dụng cần lưu ý:

• Đối với những người mắc chứng máu khó đông thì tuyệt đối không sử dụng ích mãu và ích mẫu có tác dụng hoạt huyết và chống kết tập tiểu cầu. Điều này làm tăng nguy cơ chảy máu và ngăn máu đông gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.
• Phụ nữ đang mang thai không nên dùng ích mẫu vì nó làm tăng co bóp cơ trơn tử cung, dẫn đến sẩy thai hoặc sinh non.
• Sử dụng ích mẫu vượt quá liều lượng quy định thể gây tiêu chảy do có tính hàn.
• Không tự ý kết hợp ích mẫu với các dược liệu khác vì có thể gây ra những tác hại không mong muốn.