Bá tử nhân có tác dụng gì?

Bá tử nhân là phần nhân trong hạt của cây bá tử nhân hay còn gọi là cây trắc bách diệp được sử dụng phổ biến trong nhiều bài thuốc chữa bệnh. Trong đó, bá tử nhân được sử dụng chữa đau nhức răng, mất ngủ, ngủ không ngon giấc, đổ nhiều mồ hôi trộm, hồi hộp, suy nhược thần kinh, cầm máu, táo bón, lòi dom,… Tuy nhiên, không phải ai cũng biết về vị thuốc bá tử nhân, vậy bá tử nhân là gì? Bá tử nhân có tác dụng gì? Để hiểu rõ hơn về công dụng của bá tử nhân, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu về công dụng của bá tử nhân qua bài viết sau đây.

Bá tử nhân là gì?

Trước khi tìm hiểu vị thuốc bá tử nhân có tác dụng gì hãy cùng chúng tôi tìm hiểu về đặc điểm mô tả của cây trắc bách diệp nhé.

Hình ảnh bá tử nhân

Cây bá tử nhân thuộc họ trắc bách Cupressaceae có tên khoa học là Platycladus orientalis (L.) Franco. Ngoài ra, cây bá tử nhân có có nhiều tên gọi khác như trắc bách diệp, trắc bá, bá tử, cây bách, bách thử nhân, bách thực, bách thật,…

Cây bá tử nhân là loại thực vật hạt trần, chiều cao khoảng 6-8m, cành con chứa lá mọc dọc thân. Lá hình vảy có màu xanh đậm mọc đối xứng nhau và mọc thành chùm, có hình dạng của lá tương đối lá kim, nhưng lá dẹp và rộng hơn.

Quả hình nón, gồm 6-8 vảy dài úp vào nhau, kẽ có vảy. Hạt có màu nâu sẫm hình trứng với một vết sẹo rộng nằm phía bên dưới có màu nhạt hơn. Thời kỳ ra hoa của cây trắc bách diệp vào khoảng tháng 4-5, thời kỳ đậu quả vào khoảng tháng 9-10.

Mô tả thuốc: Vị thuốc bá tử nhân chính là hạt hình bầu dục dẹp hoặc hình hình trứng dài, chiều dài khoảng 4-7mm và đường kính 1,5-3mm. Mặt ngoài màu hơi vàng, màu vàng nâu nhạt hoặc màu trắng, được phủ một lớp vỏ lụa dạng màng. Phần trên hơi nhọn với một đốm nhỏ màu nâu sẫm và phần đáy tròn tù, hạt có chất mềm chứa nhiều chất dầu có vị ngọt, mùi thơm nhẹ.

Khu vực phân bố

Cây trắc bách diệp có nguồn gốc từ vùng Đông Bắc Trung Quốc, Liên Xô cũ và đến nay chúng đã di thực và được trồng rộng rãi ở nhiều tỉnh khắp nước ta.

Ở nước ta, cây trắc bách diệp là loại cây khá phổ biến thường được trồng nhiều ở ven đường hoặc ở công viên, cành và lá có tác dụng làm mát máu và giúp cầm máu.

Thu hái, chế biến

Vị thuốc bá tử nhân hay hạt của cây trắc bách diệp được thu hái vào mùa thu đông. Bá tử nhân sau khi thu hái về đêm phơi khô, sau đó đem chà xát bỏ lớp vỏ ngoài và lấy phần nhân phơi lại một lần nữa. Khi sử dụng, có thể dùng nguyên hạt hoặc ép cho bớt dầu.

Bá tử nhân vốn có nhiều dầu nên làm cho thuốc dễ bị hỏng, ẩm ướt và mối mọt. Vì vậy khi bảo quản cần chú ý bảo quản nơi khô ráo thoáng mát, thường xuyên kiểm tra để phát hiện thuốc bị hư hỏng kịp thời.

Thành phần hóa học

Theo nghiên cứu cho thấy, tinh dầu từ bá tử nhân gồm 40 thành phần. Chủ yếu là  a – Cedrol 36,84%. Bên cạnh đó, vị thuốc bá tử nhân còn chứa nhiều thành phần như saponin, vitamin C, tanin, caponozit, hinokiflavon, estolide, axit juniperic, pinen, cariophilen,…

Tác dụng dược lý – Bá tử nhân có tác dụng gì?

Trong đông y bá tử nhân có tác dụng gì?

Theo đông y, vị thuốc bá tử nhân có vị ngọt, tính bình nên được quy vào 3 kinh can, thận và tâm. Vị thuốc bá tử nhân có tác dụng chữa xuất huyết tử cung, rong kinh, tiểu ra máu, nôn ra máu, mất ngủ, đổ mồ hôi trộm, tắc sữa,

Trong y học hiện đại bá tử nhân có tác dụng gì?

• Theo nghiên cứu cho thấy, nước sắc bá tử nhân có khả năng kích thích đông máu.
• Dịch chiết từ vị thuốc bá tử nhân có tác dụng tăng cường khả năng gây mê của Pentobarbital sodium.
• Phần lắng động của nước sắc bá tử nhân khi dùng kết hợp với rượu nhằm tác động lên trung khu thần kinh từ đó giúp giảm ho.
• Vị thuốc bá tử nhân có khả năng ức chế hoạt động của một số loại virus cúm, tụ cầu khuẩn và vi khuẩn.
• Hoạt chất histamine có tác dụng cải thiện cơn hen, cầm máu và long đờm.
• Vị thuốc bá tử nhân có tác dụng hạ huyết áp nhẹ và giúp an thần.

Những bài thuốc chữa bệnh từ bá tử nhân

Giúp thông đại tiện và nhuận tràng

Lấy 12g bá tử nhân, 12g tùng tử nhân và 12g hỏa ma nhân, đem các dược liệután thành bột mịn rồi trộn đều với nhau. Sau đó đem hỗn hợp bột trộn với mật vo thành viên hoàn hoặc đem sắc lây nước uống. Mỗi ngày uống 1 thang, phù hợp với phụ nữ sau sinh, người già bị táo bón hoặc những người bị âm hư.

Chữa sốt xuất huyết – Bá tử nhân có tác dụng gì?

Lấy 16g bá tử nhân đã sao đen, 16g mã đề, 16g cây cỏ mực, 12g lá sen tươi và 20g củ sắn dây. Đem các dược liệu rửa sạch rồi cắt nhỏ rồi sắc với 600ml nước và đun trên lửa nhỏ trong 30 phút. Chia thuốc làm 3 lần uống trong ngày, mỗi ngày uống 1 thang.

Chữa suy giảm trí nhớ, mất ngủ, suy nhược thần kinh

Lấy 20g bá tử nhân, 20g thục địa, 12g phục thần, 12g câu kỷ tử, 12g huyền sâm, 12g mạch đông, 12g đương quy, 4g xương bồ và 4g cam thảo. Đem các vị thuốc sắc uống thay nước trà, dùng đúng liều lượng và mỗi ngày uống 1 thang.

Giúp bổ thận, tráng dương

Lấy 30g bá tử nhân, 20g cúc hoa, 60g ba kích, 60g ngũ gia bì, 80g bạch truật, 80g nhục thung dung, 80g thỏ ty tử, 100g sâm cao ly và 1 bộ lộc nhung. Đem tất cả các dược liệu ngâm cùng với 3 lít rượu và lộc nhung sau khi bào chế thì ngâm cùng với 2 lít rượu. Uống vào mỗi buổi tối, mỗi lần uống 30ml uông trực tiếp và uống trước bữa ăn. Bài thuốc này có tác dụng giúp bổ thận tráng dương, điều trị di tinh hoạt tinh, chứng thận khí hư, mệt mỏi kém ăn.

Chữa rụng tóc do suy nhược thần kinh

Lấy 640g bá tử nhân và 640g đương quy, đem 2 vị thuốc tán thành bột mịn, trộn đều rồi vo thành viên hoàn và bảo quản trong lọ thủy tinh sử dụng dần. Mỗi lần dùng lấy 12g thuốc uống với nước ấm, ngày uống 2 lần uống vào buổi sáng trước khi đi ngủ.

Chữa táo bón, nhuận tràng

Lấy 12g bá tử nhân, 12g hạnh nhân, 12g trần bì, 20g đào nhân, 4g uất lý và tùng tử nhân. Đem các nguyên liệu tán thành bột mịn, cho thêm ít mật vo thành viên hoàn. Ngày uống 2 lần, mỗi lần dùng 4 – 8g hoặc lấy 6 – 8g uống 1 lần trong ngày, dùng uống trước khi đi ngủ.

Hoặc lấy bá tử nhân, hỏa ma nhân và tùng tử nhân lấy mỗi loại 10g. Đem tất cả dược liệu tán thành bột mịn, cho thêm mật vo thành viên hoàn, mỗi lần dùng 6 – 8g, ngày uống 1 lần và uống trước khi đi ngủ.

Chữa bệnh trĩ nội độ 3 – Bá tử nhân có tác dụng gì? 

Lấy 12g bá tử nhân, 12g vừng đen, 12g bạch thược, 12g sinh địa, 9g hồng hoa, 9g đào nhân, 9g hoa hòe, 9g xuyên khung và 4g đại hoàng. Đem các dược liệu sắc cùng với lượng nước vừa đủ, sắc trên lửa vừa đủ, đun đến khi nước cô cạn lại còn phân nửa thì ngưng, chia làm 2 phần uống trong ngày, mỗi ngày uống 1 tháng.

Chữa chứng tử cung ra máu

Lấy 100g bá tử nhân tươi, 500g củ sen tươi và 15g mật ong nguyên chất. Đem bá tử nhân và củ sen tươi rửa sạch nhiều lần, sau đó giã nát và chắt lấy phần nước cốt. Tiếp đó cho thêm mật ong vào trộn đều rồi đem hấp cách thủy khoảng 5 – 7 phút và nên uống khi thuốc còn ấm.

Chữa chứng ra nhiều mồ hôi – Bá tử nhân có tác dụng gì?

Lấy 16g bá tử nhân, 16g mạch nha, 12g hạ khúc, 12g mẫu lệ, 12g đẳng sâm, 12g ma hoàng căn, 12g bạch truật và 8g ngũ vị tử. Đem tất cả dược liệu tán thành bột mịn, tiếp đó trộn cùng với táo nhục rồi vo thành viên, nếu không sử dụng dạng thuốc bột thì có thể sử dụng dạng sắc.

Những lưu ý khi sử dụng bá tử nhân

• Những người bị dị ứng hoặc mẫn cảm với bất kỳ thành phần nào trong bá tử nhân.
• Người bị đờm, tiêu chảy hoặc đi đại tiện lỏng không nên dùng bá tử nhân.
• Không dùng kết bá tử nhân với dược liệu dương đề thảo và thận trọng khi dùng kết hợp với cúc hoa.