Ké đầu ngựa có tác dụng gì?

Ké đầu ngựa là loại dược liệu được sử dụng khá phổ biến trong đông y, với sự đa dạng các thành phần và tác dụng dược lý mà dược liệu mang lại. Đông y cho rằng đây là vị dược liệu quý có khả năng giảm đau, trị cảm cúm, ra mồ hôi, sỏi thận, viêm xoang, mề đay, các bệnh về xương khớp và đặc biệt là điều trị bệnh bướu cổ. Vậy ké đầu ngựa là cây gì? Ké đầu ngựa có tác dụng gì? Ké đầu ngựa chữa bệnh gì? Để hiểu rõ hơn về công dụng của ké đầu ngựa, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu tất tần tật thông tin qua bài viết sau đây nhé.

Ké đầu ngựa là gì?

Trước khi tìm hiểu ké đầu ngựa có tác dụng gì thì ta hãy cùng tìm hiểu đặc điểm của cây ké đầu ngựa nhé.

Hình ảnh ké đầu ngựa

Cây ké đầu ngựa thuộc họ cúc Asteraceae có tên khoa học là Xanthium strumarium L. Ngoài ra, ké đầu ngựa còn được gọi với nhiều tên gọi khác như cây ké, cây thương nhĩ, cây thượng nhĩ, thương nhĩ tử, phắc ma, xương nhĩ, mac nháng,…

Cấy ké đầu ngựa là một loại cây thảo, cây cao khoảng 2m, thân cây có hình trụ, màu lục với các rãnh nhỏ, trên thân và cành có nhiều gai ngắn bao phủ.

Lá đơn mọc xen kẽ so le nhau, phiến lá có hình tam giác, chia thành 3 cạnh, mềm mại chiều dài 4 – 10 cm, rộng 4 – 12 cm, cuống lá dài và đây cũng là lý do tại sao nhiều người mô tả nó giống như một hình trái tim. Mép lá không đều có răng cưa như gai nhỏ, có khía hơi sâu, tạo thành 3 – 5 thùy, cả hai mặt lá phủ đầy lông cứng và đều.

Hoa thường mọc thành cụm ở nách lá hoặc đầu cành, có màu xanh nhạt. Hoa có hai loại cùng gốc, hình thành là hoa lưỡng tính và hoa cái. Hoa lưỡng tính có các đầu hoa ở phía trên nhỏ hơn, hình ống, tràng 5 thùy, không có mào lông, còn hoa cái không có tràng và mào lông.

Quả bế đôi có hình trứng, dài 12mm, rộng 7mm, ở đầu quả có 2 sừng nhọn, có gai phủ xung quanh. Quả rất dễ bị vướng vào lông động vật, quần áo, tóc phát tán đi khắp nơi.

Mô tả dược liệu

Quả hình thoi hoặc hình trứng, dài 1.2 – 1.7 cm và đường kính 0.5 – 0.8 cm. Mặt ngoài của dược liệu có màu xám vàng hoặc xám nâu, có nhiều gai hình móc câu dài 0.2 – 0.3 cm, đầu dưới có sẹo ở cuống quả. Phần vỏ quả rất cứng và dai, mặt cắt ngang có hai ngăn, mỗi ngăn chứa một hạt. Hạt hình thoi có vỏ rất mỏng màu xám xanh, khi bóc lớp vỏ mỏng rất dễ bị bong ra. Hạt hình thoi nhọn ở hai đầu, phần vỏ hạt có màu xám nhạt có nhiều nếp nhăn dọc, gồm hai lá mầm dày, bao lấy cây con, chồi mầm nhỏ và rễ nằm ở phía đầu nhọn của hạt.

Khu vực phân bố

Trên thế giới ghi nhận rằng cây ké đầu ngựa mọc ở Trung Quốc, Nhật Bản,… Thậm chí cả Việt Nam.

Ở nước ta, loại cây này xuất hiện nhiều ở các tỉnh phía Bắc như Vĩnh Phúc, Lào Cai, Sơn La, Quảng Ninh. Đặc biệt là ở các bãi cỏ hoang, bờ ruộng, ven rừng, sườn đồi, bờ ruộng, thậm chí là rìa đường chúng phát triển rất mạnh mẽ và thường tập trung thành bụi.

Cây ké đầu ngựa là loài cây ưa ẩm, ưa sáng, được trồng vào mùa xuân. Trong mùa hè, cây phát triển khá nhanh, vào mùa thu cây có nhiều quả, sau khi đậu quả, quả sẽ tàn lụi.

Cây được trồng bằng hạt, không kén đất, đất nào cũng trồng được trừ đất ngập úng và có quá nhiều sỏi đá. Cây sau khi trồng khoảng 4 – 5 tháng là có thể bắt đầu thu hoạch được.

Thu hái, chế biến – Ké đầu ngựa có tác dụng gì?

Thời gian thu hoạch dược liệu thường không tập trung vì loại quả này thường chín không đều. Thông thường phải nhổ toàn bộ cây trong suốt tháng 6 và tháng 7, kết hợp với phơi khô và lấy quả.

Các nhà nghiên cứu cho rằng giá trị y học của ké đầu ngựa chủ yếu nằm ở thân và quả. Vì vậy, người ta thường chỉ thu hoạch hai bộ phận này để làm thuốc.

Cách bào chế

Cũng giống như các loại cây khác như cây xương khỉ hoặc cây cối xay, cây ké đầu ngựa có thể dùng tươi hoặc khô. Tuy nhiên, người ta thường sơ chế và bảo quản để dùng lâu khô hơn, các bước sơ chế cụ thể như sau:

• Sau khi thu hái về cần loại bỏ những phần không dùng được và tạp chất, sau đó rửa sạch và tách riêng quả.
• Tiếp theo, đem được liệu phơi nắng từ 3 – 4 ngày hoặc sấy ở nhiệt độ khoảng 50 độ C.
• Cuối cùng, sau khi dược liệu nguội thì đóng gói và bảo quản nơi khô ráo để tránh ẩm mốc, mối mọt.

Thành phần hóa học

Trong dược liệu ké đầu ngựa có chứa nhiều thành phần hóa học khác nhau như: Saponin, alcaloid, chất béo, iot,…

Cụ thể: 30% chất béo, 3.3% chất nhựa, 1.3% glycozit và vitamin C. Ngoài ra, nó còn chứa, cacboxi atratylozit, xantheti, xanthamin và các chất khác, cũng như một số độc tố cho gia súc như cholin, hydroquinon,…

Dầu béo của ké đầu ngựa ở dạng lỏng, không mùi, màu vàng nhạt, có vị gần giống dầu thực vật.

Trong quả có chứa các chất alcaloid, sesquiterpen lacton như xanthatin, xanthinin, xanthumin, iod hữu cơ (220 – 230 microgam/1g quả).

Rễ chứa stigmasterol và beta sitosterol.

Toàn bộ cây cũng là một nguồn phân hữu cơ tốt vì nó chứa nhiều đạm.

Cứ 1 gam thân hoặc lá chứa tới 200 microgam i-ốt và 1 gam quả chứa 220 – 230 microgam. Đặc biệt khi nước sắc quả cô đặc nấu thành cao trong 15 phút, cứ 1g cao sẽ có 300g iot và thời gian cô đặc càng lâu thì nồng độ iốt càng cao.

Tác dụng dược lý – Ké đầu ngựa có tác dụng gì?

Trong đông y ké đầu ngựa chữa bệnh gì?

Theo đông y, vị thuốc ké đầu ngựa có vị đắng, cay, tính ấm, hơi độc nên được quy vào kinh phế. Dược liệu ké đầu ngựa có tác dụng điều trị bệnh viêm xoang, viêm mũi, viêm mũi dị ứng, dị ứng, chân tay đau, co rút, đau họng, đau răng, thấp khớp, đau mỏi xương khớp, mụn nhọt, mề đay mẩn ngứa, lở loét, tiêu độc, sát trùng, phong tê thấp, sỏi thận, bướu cổ, giữ vóc dáng cân đối, chữa các bệnh ngoài da như nấm tóc, hắc lào,…

Trong y học hiện đại ké đầu ngựa có tác dụng gì?

Tác dụng kháng viêm – Ké đầu ngựa có tác dụng gì?

Theo một số nghiên cứu, hạt ké đầu ngựa có chứa hoạt chất ꞵ-sitosterol-D-glucoside có tác dụng ức chế quá trình viêm nhiễm và loại bỏ vi khuẩn gây viêm.

Ngoài tác dụng chống viêm, các nhà khoa học còn phát hiện ra rằng chiết xuất hạt ké đầu ngựa còn có thể tiêu diệt hầu hết các vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể qua các vết thương hở.

Năm 2001, các nhà khoa học ở đất nước một tỷ dân đã tiến hành một cuộc thử nghiệm – Theo Tạp chí khoa học Trung Quốc. Họ dùng một ít nước sắc của quả ké đầu ngựa để rửa vết thương cho thỏ bị viêm.

Sau khi làm sạch vết thương nhiều lần, các nhà khoa học nhận thấy tình trạng viêm của thỏ được cải thiện, vết thương không còn đau và khô dần.

Giúp ổn định đường huyết

Theo một số nghiên cứu, chiết xuất từ ké đầu ngựa có chứa một số hoạt chất giúp ức chế sự hấp thu của đường. Nó cũng giúp kích thích cơ thể sản xuất một lượng lớn hoạt chất insulin.

Ké đầu ngựa chữa bệnh viêm xoang

Thành phần của quả ké đầu ngựa có chứa các hoạt chất kháng sinh, kháng virus, giúp bảo vệ tế bào niêm mạc mũi khỏi bị tổn thương. Từ đó, giúp ngăn ngừa các triệu chứng viêm xoang như nghẹt mũi, chảy nước mũi và hắt hơi.

Bệnh nhân viêm xoang đã thử uống nước sắc ké đầu ngựa, sau 2 tháng họ cho biết họ cảm thấy tốt hơn rất nhiều và các triệu chứng viêm xoang gần như thuyên giảm hoàn toàn.

Giúp giảm căng thẳng 

Theo tài liệu nghiên cứu của các nhà khoa học, trong ké đầu ngựa có chứa hoạt chất xanthumin – Chất này giúp làm suy nhược hệ thần kinh trung ương, giúp giảm stress và mang lại cảm giác thư thái cho cơ thể.

Để kiểm tra những tác dụng trên, một thí nghiệm nhỏ đã được tiến hành trên chuột chuột bị căng thẳng, hoảng sợ được tiêm một lượng nhỏ thuốc sắc từ thảo dược.

Vài phút sau khi tiêm, các nhà khoa học nhận thấy những con chuột không còn có biểu hiện căng thẳng như trước. Nhịp tim của chuột là 800 nhịp/phút trước khi tiêm và 550 nhịp/phút sau khi tiêm.

Giúp điều trị mụn nhọt và vết loét – Ké đầu ngựa có tác dụng gì?

Xanthium là thành phần đặc trưng trong vị thuốc ké đàu ngựa và là duy nhất có trong loại thảo mộc này. Xanthium có đặc tính kháng viêm và kháng khuẩn mạnh giúp chữa lành vết thương, vết loét và nhọt nhanh chóng.

Người ta thường lấy quả khô, xay thành bột rồi đắp lên vết thương. Ngày nay, nhờ sự ra đời của nhiều loại thuốc trị mụn mà công dụng tuyệt vời này của nó đang dần bị lãng quên.

Những bài thuốc chữa bệnh từ ké đầu ngựa

Chữa mề đay – Ké đầu ngựa có tác dụng gì?

Lấy 15g hạt ké đầu ngựa, 12g cỏ bạc hà và 30g sinh địa, đem rửa sạch rồi cho hạt ké đầu ngựa và sinh địa nấu với 800ml nước. Đun đến khi dược tính đã chiết hết ra nước thì tắt lửa, cho cỏ bạc hà vào rồi đậy nắp một lúc. Dùng uống trong ngày, áp dụng liên tục trong nhiều ngày để bệnh khỏi hẳn hoàn toàn.

Trong trường hợp, mề đay mọc rải rác toàn thân hoặc mọc thành đám, thì lấy 10g thân cây ké đầu ngựa khô, 15g cỏ bạc hà và lượng tương ứng bạch tô. Đem các dược liệu rửa sạch rồi nấu lấy nước cô đặc, cho thêm gạo nấu thành cháo, nên ăn khi cháo còn nóng để phát huy công dụng.

Chữa bướu cổ

Trong trường hợp người bị mắc bệnh bướu cổ nhẹ, mới bị, có  thể lấy 4 – 5g kế đầu ngựa rửa sạch rồi tán thành bột, đun lấy nước uống mỗi ngày, chỉ sau thời gian ngắn sử dụng sẽ thấy hiệu quả vô cùng rõ rệt.

Chữa viêm khớp

Lấy 20g ké đầu ngựa, 20g lá lốt, 40g vòi voi và 10g ngưu tất, đem các dược liệu rửa sạch, đợi khô hẳn rồi tán thành bột, dùng hãm uống như nước trà, đợi khoảng 15 phút là có thể sử dụng được.

Chữa các bệnh về da – Ké đầu ngựa có tác dụng gì?

Lấy 12g ké đầu ngựa, 12g thổ phục linh, 12g cành dâu, 12g cà gai leo, 12g tỳ giải, 16g ngưu tất, 16g hy thiêm và 10g lá lốt. Đem các dược liệu rửa sạch, sắc với 1 lít nước, đun sối khoảng 15 phút thì ngưng, dùng uống trong ngày.

Chữa viêm đường tiết niệu

Lấy 15g ké đầu ngựa, 15g kim ngân hoa, 20g cây mã đề và 20g cây bòng bong. Đem các dược liệu đun với 1,5 lít nước, đun đến khi nước cạn còn 800ml thì ngưng, chia làm 3 lần uống trong ngày, dùng liên tục trong 1 tuần sẽ thấy hiệu quả.

Chữa đau họng, nghẹt mũi, nhức đầu

Lấy 20g ké đầu ngựa, 30g hoàng kỳ, 6g bạch chỉ, 4g tế tân, 10g kinh giới, 60g gạo tẻ và đường trắng. Đem các dược liệu sắc lấy nước, cho gạo tẻ vào nấu thành cháo, khi cháo chín thêm đường vào cho dễ ăn, ngày ăn 1 lần và ăn liên tục 7 – 10 ngày.

Chữa viêm mũi dị ứng – Ké đầu ngựa có tác dụng gì?

Lấy 10 – 16g ké đầu ngựa, 30g kim ngân hoa và 15g hoa ngũ sắc, đem sắc cùng với 4 chén nước, đến khi nước cạn còn 1 chén thì ngưng, dùng uống trong ngày.

Tuy nhiên, trong thời gian dùng thuốc này, những người bị lạnh bàn chân phải ngâm chân trong nước ấm mỗi buổi tối.

Những lưu ý khi dùng dược liệu ké đầu ngựa

Mặc dù lợi ích của vị thuốc ké đầu ngựa rất nhiều nhưng các nghiên cứu cũng chỉ ra độc tính trong loại cây này. Vì vậy, khi sử dụng ké đầu ngựa, bạn cần lưu ý những vấn đề sau:

• Nhớ uống thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ, không tự ý thay đổi liều lượng hoặc kết hợp ké đầu ngựa với các dược liệu khác.
• Khi sắc ké đầu ngựa với các vị thuốc khác không được để qua đêm, vì uống nước sau 1 ngày có thể gây hại cho sức khỏe.
• Nếu đau đầu hoặc khí huyết bất thường, hãy cẩn thận khi sử dụng ké đầu ngựa.
• Không sử dụng hạt đã nảy mầm, bị mốc,… Vì nó tạo ra các hợp chất độc hại.
• Nếu muốn dùng ké đầu ngựa với phụ nữ có thai, đang cho con bú và trẻ sơ sinh cần được sự cho phép của bác sĩ.
• Nếu mẫn cảm với các thành phần của loại cây này, bạn nên ngưng sử dụng ngay, đến cơ sở y tế để được kiểm tra và điều trị.
• Khi dùng ké đầu ngựa chữa được bệnh cần thực hiện chế độ ăn uống hợp lý, hạn chế ăn thịt lợn và sống lành mạnh.