Cây dướng là một loại cây mọc hoang tự nhiên ở các khu vực vùng núi phía Bắc nước ta, chúng được đánh giá rất cao tác dụng điều trị bệnh trong y học cổ truyền. Trong đông y, cây dướng có tác dụng cầm máu, nhuận tràng, mạnh gân cốt, bổ thận, sáng mắt, tăng sức đề kháng, điều hoà kinh nguyệt,… Vậy cây dướng là cây gì? Cây dướng có tác dụng gì? Cây dướng chữa bệnh gì? Để biết chi tiết hơn về công dụng của cây dướng, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết hơn qua bài viết sau đây.
Cây dướng là cây gì?
Cây dướng thuộc họ dâu Moraceae có tên khoa học là Broussonetia papyrifera. Ngoài ra, cây dướng còn được gọi với nhiều tên gọi khác như cây dó, cây ró, cây cốc, chử đào thụ, chử thực tử,…
Cây dướng là một loại cây thân gỗ nhỏ với chiều cao từ 10-16m và có đường kính khoảng 2.5cm. Vỏ cây nhẵn, có màu trắng xám, cành non có màu xanh nhạt được bao phủ bởi lớp lông mềm, cành già nhẵn màu xám, mọc hướng toả rộng. Loại cây này ưa sáng, sinh trưởng nhanh, sống được trên nhiều loại đất.
Lá không cố định mọc so le nhau có hình tim hoặc hình trứng, từ không thùy đến chia thùy sâu, đỉnh nhọn, gốc lá tù hoặc tròn, mép có răng cưa. Mặt trên lá có nhiều lông ngắn thô nhám, mặt dưới lá được phủ lớp long mềm, dính. Các lá dài khoảng 7-20 cm, rộng 3-8 cm, cuống lá khá lớn dài 2.3-8 cm, có lông mềm bao phủ, lá kèm rất ngắn và sớm rụng.
Hoa cây dướng là hoa đơn tính có hoa đực và hoa cái mọc khác gốc, những cụm hoa đực mọc thuôn dài ở đầu cành, gồm nhiều bông dài gộp lại, hình đầu, có nhiều lông bao phủ trên các cánh hoa. Quả dướng là loại quả phức khi non có màu xanh, khi chín có màu đỏ hoặc cam, có hình cầu, đường kính khoảng 2-4 cm, vị ngọt, mềm, là nguồn thức ăn ưa thích của các loài động vật hoang dã. Thời kỳ ra hoa của cây dướng từ tháng 5-6 hàng năm và thời kỳ thu quả tháng 8-11.
Khu vực phân bố
Trên thế giới, cây dướng xuất hiện nhiều ở Việt Nam, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Indonesia, Lào,… Ở nước ta, cây dướng là loại cây quen thuộc thường mọc hoang trong rừng, xuất hiện nhiều ở vùng trung du, hải đảo, đồng bằng đến vùng núi cao dưới 1000m. Ngoài ra, cây dướng cũng được trồng quanh đồng ruộng, quanh làng xóm để lấy bóng mát hoặc cũng được trồng ở trong sân nhà để làm cảnh.
Cây dướng ưa sáng, có khả năng sinh trưởng và phát triển mạnh trên nhiều loại đất. Hạt giống được phân tán khắp nơi qua phân của các loài động vật, từ thời xa xưa người Nhật Bản và Trung Quốc đã sử dụng vỏ cây dướng để sản xuất giấy có độ bền cao, còn vùng đồng bào vùng Tây Bắc nươc ta dùng lá non làm rau nuôi trâu, bò, lợn,…
Thu hái, chế biến – Cây dướng có tác dụng gì?
Người ta thường sử dụng phần vỏ thân, lá, quả, rễ và nhựa cây dướng để làm thuốc chữa bệnh.
Hoa dướng thường được thu hoạch vào khoảng tháng 5 – 6, quả được thu hoạch vào tháng 8 – 11 còn các bộ phận khác thì được thu hái quanh năm. Các bộ phận dược liệu sau khi thu hoạch về đem rửa sạch, phơi hoặc sấy khô rồi bảo quản dùng dần hoặc cũng có thể sử dụng ở dạng tươi.
Quả dướng tươi sau khi thu hoạch về đem ngâm trong nước khoảng 3 tuần liên tiếp, thỉnh thoảng khuấy đều và nhặt bỏ những quả nổi trên mặt nước, sau đó vớt ra đem phơi dưới nắng to đến khi khô. Lấy quả khô ngâm trong rượu 10 phút rồi vớt ra, cho vào nồi nấu trên lửa nhỏ trong 12 tiếng liên tục, cuối cùng vớt ra phơi lại lần nữa cho khô rồi bảo quản sử dụng dần.
Thành phần hoá học
- Trong quả dướng có chứa 0.51% saponin , vitamin B, chất béo, acid p.coumaric.
- Trong quả chứa 4.75g lignin, các menlipase, zymaze, protease, acid cerotic, calci carbonat.
- Trong hạt có chứa 76% linoleic,7% dầu, 15% acid oleic, 2.67%phần không xà phòng hóa và 9% các acid béo bão hòa.
- Vỏ cây dướng có các isoprenauron gồm isopren-flavan, Brousoauron A và Brousoauron A, brousochaleon A,B, kazinol A,B,
Tác dụng dược lý – cây dướng có tác dụng gì?
Mỗi bộ phận cây dướng có vị khác nhau chẳng hạn như:
- Quả dướng hay được gọi là chử thực tử có vị ngọt, tính hàn, không chứa độc tố
- Lá dướng có vị ngọt, tính hàn
- Phần vỏ và rễ cây có vị ngọt, tính bình
Ngoài ra, mỗi bộ phận của cây dướng còn có nhiều công dụng khác nhau:
- Lá dướng: Có tác dụng cầm máu, nhuận tràng, chữa trị cảm mạo, táo bón ở trẻ em, chảy máu cam, thổ huyết, vết thương chảy máu, ho ra máu, bệnh tả.
- Rễ và vỏ cây dướng: Giúp lợi tiểu, cầm máu, tiêu thũng, chữa trị phù thũng, kiết lỵ, đau nhức xương khớp, đau mỏi cơ.
- Nhựa cây dướng: Có đặc tính chống sát khuẩn, chữa trị côn trùng cắn, rắn cắn hoặc chó cắn, viêm da thần kinh, eczema, nấm chân tóc,…
- Quả dướng: Nổi tiếng với công dụng cường dương, giảm sưng phù nề, bổ can thận, lợi tiểu, tăng cường cơ xương, cải thiện thị lực, loại bỏ phù nề, tăng cường chức năng dạ dày, chữa trị mắt mờ, tiểu nhiều, phù chân, mụn nhọt, mụn trứng cá, gan nóng gây vàng mắt,…
Những bài thuốc chữa bệnh từ cây dướng
Chữa di tinh, mộng tinh, chảy nước mắt khi ra gió, đổ mồ hôi trộm
Lẩy 1kg quả dướng, 1kg đậu đen và 300g câu khởi, đêm đậu hầm nhừ rồi lọc lấy nước nước ngâm quả dướng trong 24 tiếng. Tiếp đó vớt quả dướng ra đem phơi khô rồi tiếp tục ngâm quả dướng trong nước đậu đen và phơi khô đến khi nước đậu được thấm hết. Cuối cùng đem quả dướng và kỷ tử đem sao vàng rồi tán thành bột uống mỗi ngày 1 lần vào buổi sáng, mỗi lần uống 15g.
Chữa rong kinh, kinh nguyệt không đều – Cây dướng có tác dụng gì?
Lấy vỏ cây dướng sao đến khi cháy đen thành than thì tán thành bột mịn rồi bảo quản sử dụng dần. Mỗi lần uống lấy 8 – 10g uống cùng với một ly rượu nhỏ, nếu không uống được rượu có thể thay thế bằng nước lọc.
Chữa người già yếu suy nhược, tiểu nhiều, chân phù
Lấy 12g quả dướng, 10g phục linh, 10g bạch truật, 10g câu kỷ tử, 10g đỗ trọng, 8g ngưu tất và 3g tiểu hồi hương. Đem các dược liệu sắc với 3 bát nước, đun trên lửa nhỏ đến khi nước cạn còn 1 bát thì ngưng, chia thuốc làm 3 ngày uống 3 lần và uống trước khi ăn 30 phút.
Chữa phù thũng toàn thân
Lấy số lượng lớn lá dướng tươi nấu cô đặc thành cao lỏng, mỗi lần uống một muỗng cà phê, mỗi ngày uống 3 lần, nên uống khi đói bụng.
Hoặc có thể lấy 12g phần vỏ trắng phía trong của cây dướng sắc cùng với 16g cườm thảo, 12g mộc thông, 8g vỏ rễ cây dâu, 4g trần bì và 3 miếng gừng tươi sắc uống trong ngày.
Chữa phong độc – Cây dướng có tác dụng gì?
Lấy một nắm lá dướng nấu với lượng nước vừa đủ tắm mỗi ngày 1 – 2 lần, song song đó kết hợp với cành và lá cây dướng sắc lấy nước uống giúp cải thiện triệu chứng bệnh.
Mình cần tư vấn