Cây râu mèo có tác dụng gì?

Cây râu mèo hay còn được gọi là cây bông bạc có hình dáng bên ngoài rất giống với bộ râu của con mèo. Đây là loại thảo dược quý có tác dụng lợi tiểu, thanh nhiệt, tiêu viêm, viêm thận cấp và mạn tính, tăng cường chức năng thận, gan, viêm đường tiết niệu, đau nhức xương khớp, các bệnh về túi mật, sỏi thận, viêm bàng quang,… Tuy nhiên, không phải ai cũng biết rõ về dược liệu cây râu mèo này, mọi thông tin thắc mắc về cây râu mèo như cây râu mèo là gì? Cây râu mèo có tác dụng gì? Cây râu mèo chữa bệnh gì? Để hiểu rõ hơn về công dụng của cây râu mèo, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết hơn qua bài viết sau đây.

Cây râu mèo là gì?

Cây râu mèo thuộc họ hoa môi Lamiaceae, có tên khoa học là Orthosiphon stamineus Benth. Ngoài ra, cây râu mèo còn được gọi với các tên gọi khác như cây bông bạc, cây mao trao thảo.

Hình ảnh cây râu mèo

Cây râu mèo là loài cây thuộc nhóm cây thân thảo nhiệt đới đặc trưng với chiều cao điển hình lên tới 30 – 60cm. Thân cây râu mèo có cạnh và rãnh dọc, ít phân nhánh, lúc còn non thân cây có màu xanh, được bao phủ bởi lớp lông mịn, khi già chuyển dần sang màu tím.

Lá đơn mọc đối xứng nhau, có cuống lá ngắn, lá dài khoảng 5 cm, rộng 2 – 3 cm. Phiến lá có hình thoi, mép lá có răng cưa ở 2/3 phía trên mép lá, có gân lá nổi rõ ở mặt dưới và cả 2 mặt lá có màu xanh đậm.

Cụm hoa mọc thành chùm ở ngọn thân và đầu cành gồm 6 – 10 vòng, mỗi vòng có 6 hoa màu trắng hoặc màu tím nhẹ. Nhị hoa và nhụy hoa phát triển ra ngoài và có chiều dài gấp đôi chiều dài của cánh hoa, đầu nhụy và bao phấn màu tím. Lá bắc nhỏ rụng sớm, đài hoa có 5 răng, các răng trên rộng, tràng hoa hình ống hẹp dài 2cm, hơi cong, môi trên chia 3 thùy.

Quả nhỏ và nhẵn thuộc dạng quả bế, cây thường ra hoa và cho quả vào khoảng thàng 4 – 8 hàng năm. Dược liệu có mùi thơm đặc trưng, khi nếm có vị hơi mặn và hơi đắng.

Khu vực phân bố

Cây râu mèo là loại cây ưa ẩm, ưa sáng, chịu bóng râm, thường mọc trên đất nhiều mùn ven rừng và gần mặt nước. Cây có khả năng sinh trưởng và phát triển mạnh vào mùa xuân hè và bắt đầu tàn vào mùa đông. Cây cho hoa quả hàng năm, chủ yếu tái sinh bằng hạt nhưng tỷ lệ nảy mầm rất thấp. Ngoài ra, cây râu mèo có thể tái sinh bằng chồi ngay cả khi cành bị chặt ngang. Cây thích hợp với nhiều loại đất, không chịu úng.

Loại dược liệu này mọc tự nhiên và rất phổ biến ở Indonesia, Malaysia, Ấn Độ, Thái Lan và các nước Đông Dương,..

Ở Việt Nam, cây mọc rải rác ở Ba Vì, Cao Bằng, Thanh Hóa, Lâm Đồng, Ninh Thuận,…

Nước ta mặc dù trồng khá nhiều nhưng hàng năm nước ta vẫn phải nhập một lượng lớn dược liệu từ bên ngoài. Do lượng dược liệu trong nước không đáp ứng đủ nhu cầu.

Thu hái, chế biến

Cây râu mèo được sử dụng toàn bộ cây để làm thuốc chữa bệnh, nhưng phần thân, lá và cành chứa nhiều dược chất có lợi cho sức khỏe. Thông thường, cây sẽ được thu hoạch vào tháng 9 hàng năm khi cây bắt đầu ra hoa. Ở giai đoạn này, cây râu mèo phát triển tốt nhất, không quá già mà cũng không quá non.

Sau khi cắt thu hoạch toàn bộ cây, đem rửa sạch với nước, cắt thành từng khúc nhỏ rồi trải ra phơi trực tiếp dưới nắng hoặc sấy khô.

Dược liệu thu được sau quá trình bào chế cần được bảo quản trong lọ hoặc túi nilon kín ở nơi khô ráo thoáng mát tránh ẩm ướt, mối mọt.

Thành phần hóa học

Theo nghiên cứu cho thấy dược liệu râu mèo có chứa các thành phần hóa học khá phong phú và đa dạng như: Tinh dầu chiếm 0.2% – 0.6%, tannin chiếm 5 – 6%, đường glucose chiếm 5%, muối vô cơ chiếm 12% (đặc biệt là muối kali), alkaloid, saponin, dầu béo.

Các acid hữu cơ acid glycoid, acid citric, acid tartric, glycosid, flavonoid, betain, triterpene alcol, cholin, orthosiphonin,…

Tác dụng dược lý – Cây râu mèo có tác dụng gì?

Trong đông y cây râu mèo có tác dụng gì?

Theo đông y, vị thuốc râu mèo có vị ngọt, hơi đắng, có tính mát nên được quy vào 2 kinh thận và bàng quang. Vị thuốc râu mèo có tác dụng điều trị các bệnh về tiêu hóa, đau nhức xương khớp, lợi tiểu, sỏi thận, sỏi túi mật, viêm thận cấp và mạn tính, viêm bàng quang, viêm túi mật, bệnh gout, thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm,…

Trong y học hiện đại cây râu mèo có tác dụng gì?

Tác dụng lợi tiểu – Cây râu mèo có tác dụng gì?

Trên thực nghiệm cho thấy, dịch chiết từ vị thuốc cây râu mèo bằng đường tiêm truyền tĩnh mạch có tác dụng tăng cường bài tiết nước tiểu và điện giải Na + K + Cl.

Bệnh thận và sỏi thận

Trong các nghiên cứu trên người bệnh cho thấy, dược liệu râu mèo có tác dụng kiềm hóa máu, sự hiện diện của muối kali và orthosiphonin trong dược liệu có tác dụng giữ muối urat và axit uric ở dạng hòa tan, ngăn ngừa chúng lắng đọng. Vì sự lắng đọng của chúng sẽ tạo thành sỏi. Kết hợp với tinh năng lợi tiểu thì vị thuốc này được sử dụng trong việc phòng ngừa và điều trị sỏi thận.

Giảm tần số hô hấp và hạ huyết áp

Dịch chiết từ lá râu mèo đã được chứng minh là có tác dụng hạ huyết áp, đặc biệt là huyết áp tâm thu, do tác dụng giãn mạch, giảm hậu gánh của tim và lợi tiểu. Một nghiên cứu về việc tiêm truyền tĩnh mạch trên chó với liều 0,179g/kg cho thấy tác dụng hạ huyết áp và giảm tần số hô hấp.

Hạ đường huyết

Chiết xuất từ ​​lá râu mèo đã được nghiên cứu để làm giảm lượng đường trong máu ở những người mắc bệnh tiểu đường, nhưng tác dụng này không phải lúc nào cũng có hiệu quả. Cơ chế hoạt động có tác dụng có thể là do nó kích thích sự hình thành glycogen ở gan. Ngoài ra, axit ursolic trong dược liệu có thể làm giảm lượng đường trong máu nên nó được dùng để điều trị bệnh tiểu đường ở một số nước.

Bảo vệ tế bào gan

Vị thuốc râu mèo cũng được chứng minh là có tác dụng bảo vệ gan hiệu quả khi bị tổn thương do dùng quá liều thuốc hạ sốt paracetamol.

Tăng sức đề kháng

Hoạt chất flavonoid trong cây râu mèo có tác dụng chống oxy hóa, chống lại các gốc tự do gây hại cho hệ miễn dịch và tế bào của con người nên dược liệu này có tác dụng chống oxy hóa và tăng sức đề kháng cho cơ thể.

Tác dụng điều trị mụn trứng cá

Trong các nghiên cứu về tác dụng điều trị mụn cho thấy, một loại mỹ phẩm dạng nhũ tương trích tinh từ lá râu mèo 2% có tác dụng làm giảm bã nhờn và kích thước mụn ở những người có da nhờn, đồng thời có hiệu quả trong việc ngăn ngừa và điều trị mụn.

Trị các cơn đau do bệnh gout

Vị thuốc này có tác dụng lợi tiểu, tiêu viêm nên rất có lợi cho người bị bệnh gút. Vì một số hoạt chất trong loại thảo mộc này có thể làm giảm nồng độ urê, axit uric và clorua trong cơ thể.

Kháng khuẩn

Dược liệu râu mèo có khả năng ức chế hoạt động của các loại vi khuẩn S. Aureus, Streptococcus,…

Hạ sốt, chống viêm

Vị thuốc râu mèo có khả năng ức chế hoạt động của đại thực bào, tăng miễn dịch cơ thể, kháng viêm,…

Những bài thuốc chữa bệnh từ cây râu mèo

 Chữa sỏi tiết niệu với loại sỏi nhỏ

Lấy râu mèo, chó đẻ răng cưa và thài lài với liều lượng bằng nhau, đem rửa sạch rồi sắc với 800ml nước, đun trên lửa nhỏ, đến khi nước cạn còn 250ml thì tắt bếp. Chắt lấy nước uống hết trong ngày, uống trước khi ăn và uống khi thuốc còn nóng, mỗi liệu trình kéo dài khoảng 5 – 10 ngày.

Hoặc lấy khoảng 6 – 10g râu mèo khô, đem rửa sạch rồi hãm với 500ml nước sôi tương tự như hãm trà. Chia làm 2 lần uống trong ngày, uống trước bữa ăn 15 – 20 phút khi thuốc còn nóng và uống liên tục trong 10 ngày sau đó ngưng 4 ngày rồi tiếp tục uống.

Hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường

Lấy 50g râu mèo, 50g khổ qua (toàn cây) và 6g cây xấu hổ, đem rửa sạch rồi sắc với 800ml nước. Đun trên lửa nhỏ đến khi nước cạn còn 250ml thì ngưng, uống khi tuốc còn nóng, mỗi ngày uống 1 thang và uống liên tục trong vòng 1 tháng rồi kiểm tra lại lượng đường huyết.

Chữa viêm gan siêu vi – Cây râu mèo có tác dụng gì?

Lấy 30g râu mèo, 30g cỏ mực, 30g cỏ lưỡi rắn, 30g cây chó đẻ và 20g atiso (dùng tất cả dược liệu đều ở dạng khô). Đem tất cả dược liệu sắc với 1 lít nước và đun trên lửa nhỏ đến khi nước cạn còn ¾ lít thì ngưng. Mỗi ngày uống 1 thang và uống liên tục 3 tuần, nghỉ 1 tuần và dùng tiếp trong khoảng 3 tháng tiếp theo.

Chữa viêm thận dương suy

Lấy 16g râu mèo, 16g cỏ xước, 12g rễ cây ruột gà, 12g tô mộc, 12g cỏ tranh và 20g mã đề. Đem các dược liệu sắc với 500ml nước, đun trên lửa nhỏ đến khi nước cạn còn 200ml thì ngưng, chia làm 2 lần uống trong ngày và uống trước mỗi bữa ăn.

Chữa viêm đường tiết niệu

Lấy 15g cây râu mèo, 15g hoạt thạch, 15g đông quỳ tử, 15g xuyên phá thạch, 12g ngưu tất và 25g kim tiền thảo. Đem các dược liệu sắc uống mỗi ngày sẽ thấy những dấu hiệu bệnh được cải thiện tích cực.

Chữa tiểu ra máu, ra sỏi – Cây râu mèo có tác dụng gì?

Lấy 40g râu mèo, 30g thài lài trắng và 6g hoạt thạch uống với 600ml nước, đun đến khi nước sắc lại còn 1 nửa thì cho 6g hoạt thạch vào nấu cùng. Phần thuốc được chia làm 3 phần uống trong ngày, uống liên tục 5 – 7 ngày.

Chữa viêm thận phù thũng

Lấy râu mèo, bạch hoa xà thiệt thảo và mã đề mỗi loại dược liệu 30g. Đem sắc với 1 lít nước, đun đến khi nước cạn còn 1 nửa thì ngưng, dùng uống hết trong ngày và uống khi thuốc còn ấm.

Lưu ý khi sử dụng cây râu mèo

Khi sử dụng với liều lượng khuyến cáo, cây râu mèo là một loại thảo dược chữa bệnh không độc hại. Tuy nhiên, loại thuốc này cũng có thể để lại những tác dụng phụ không mong muốn nếu dùng quá liều lượng và sai cách. Do đó, người dùng cần lưu ý những điểm sau:

• Không bao giờ lạm dụng được lạm dụng dược liệu và sử dụng quá liều lượng cho phép.
• Phụ nữ có thai nên thận trọng khi sử dụng, nhất là 3 tháng đầu của thai kỳ.
• Thông tin thuốc chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng hỏi ý kiến bác sĩ, chuyên gia tư vấn trước khi sử dụng.
• Đi khám sức khỏe định kỳ để có phương pháp điều trị phù hợp nhất.