Cây đơn châu chấu có tác dụng gì? Những bài thuốc quý chữa bệnh từ cây đơn châu chấu

Cây đơn châu chấu là một vị thuốc quý trong Đông y được sử dụng nhiều trong các bài thuốc chữa bệnh và mang lại hiệu quả cao. Cây đơn châu chấu nổi tiếng với công dụng chữa đau nhức xương khớp đặc biệt là tình trạng đau lưng và cổ vai gáy do thoái hóa. Ngoài ra, dược liệu còn được dùng để chữa ho, viêm amidan, viêm khớp, viêm gan cấp, viêm thận phù thũng, viêm sưng vú,… Vậy cây đơn châu chấu là cây gì? Cây đơn châu chấu có tác dụng gì? Để hiểu rõ hơn về công dụng của cây đơn châu chấu, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết hơn qua bài viết sau đây.

Cây đơn châu chấu là cây gì?

Cây đơn châu chấu thuộc họ nhân sâm và có tên khoa học là Aralia armata. Ngoài ra, cây đơn châu chấu còn được gọi với nhiều tên gọi khác như cây đinh lăng gai, rau gai, cây răng, cây đuống, cây cuồng, độc lực, cầm giàng, cẩm giảng,…

Hình ảnh cây đơn châu chấu

Cây đơn châu chấu là loại cây gỗ nhỏ hoặc cây bụi, cao 1-2 m, thân mảnh hơi gầy, không có lông, phân cành rộng mọc lòa xòa, có gai cong co quắp.

Lá có kích thước lớn mọc so le nhau, mọc thành từng tán, tán khá to, kép 2-3 lần lông chim, lá chét hình trứng hoặc hình trái xoan có chừng 9 – 11 lá chét, gốc lá tròn, đầu lá nhọn, mép có khía răng cưa, lá dài khoảng 4 – 8cm và rộng 2 – 3cm. Cả hai mặt nhẵn có gai nhỏ như sợi tơ trên các gân, cuống lá có bẹ to, có nhiều gai nhọn sắc, lá kèm nhỏ.

Hoa mọc thành cụm ở đầu cành hoặc kẽ lá thành hình chùy dạng tán, phân thành nhiều tán dài, cuống phủ đầy gai, chùm hoa màu vàng nhạt hoặc xanh vàng, đài hoa có 5 răng hình tam giác, tràng hoa 5 cánh hẹp, bầu hình trứng, nhị 5, 5 ngăn.

Quả đơn châu chấu là loại quả hạch hình tròn, khi chín màu đen, dài 3 – 4 mm. Mùa Hoa quả thường bắt đầu vào khoảng tháng 7 – 9 hàng năm.

Khu vực phân bố

Cây đơn châu chấu là một loài thực vật mọc hoang có nguồn gốc từ dãy Himalaya và sau đó lan sang Ấn Độ, Nam Trung Quốc, Myanmar, Lào và Việt Nam.

Cây đơn châu chấu phân bố rộng rãi từ những vùng núi cao với độ cao khoảng 1500m đến trung du và thậm chí ở cả vùng đồng bằng. Cây có khả năng ưa sáng, ưa ẩm, có thể hơi chịu bóng nhất là ở thời kỳ cây con. Cây thường mọc ở rừng thứ sinh, ven rừng ẩm, trên nương rẫy đã bỏ hoang có mọc lẫn với những cây bụi khác.

Cây có khả năng sinh trưởng mạnh trong mùa hè thu, cây cho nhiều hoa và quả, quả sau khi chín sẽ có hiện tượng rụng lá vào mùa đông. Cây con mọc ở quanh gốc vào khoảng tháng 4 – 5, cây có khả năng tái sinh chồi sau khi bị chặt phá.

Ở Việt Nam, cây đơn châu chấu là loài cây mọc nhiều ở nước ta và được phân bố chủ yếu ở các tỉnh miền núi như Lào Cai, Thái Nguyên, Bắc Giang, Hòa Bình, Nghệ An, Ninh Bình, Hà Giang, Vĩnh Phúc, Gia Lai, Kon Tum, Lâm Đồng,…

Thu hái, chế biến

Người ta thường dùng phần rễ, vỏ rễ, lá, lõi thân làm thuốc chữa bệnh.

Thường lá đơn châu chấu chủ yếu dùng ở dạng tươi, thậm chí lá non có thể dùng làm rau ăn sống. Còn phần rễ, vỏ rễ và thân sau khi thu hoạch thì đem rửa sạch, phơi khô rồi bảo quản dùng dần.

Thành phần hóa học

Trong lá đơn châu chấu chứa nước, protid, chất xơ, tro, glucid, caroten, vitamin C.

Trong rễ cây đơn châu chấu có chứa nhiều saponin triterpin.

Vỏ rễ đem chiết với methanol, còn hỗn dịch cao methanol đem chiết với ether, sau đó chiết với butanol bão hòa nước, phần butanol được làm sắc ký để riêng thu được 17 saponin kiểu olean.

Rễ con có chứa tinh dầu là chất lỏng màu da cam, tỷ trọng 0,83, thành phần chính là long não.

Tác dụng dược lý – Cây đơn châu chấu có tác dụng gì?

Trong đông y, cây đơn châu chấu có tác dụng gì?

Theo đông y, vị thuốc đơn châu chấu có vị hơi đắng, cay, tính ấm nên được quy vào kinh can.

• Phần vỏ rễ và rễ cây thường dùng để điều trị viêm amidan, viêm họng hạt, viêm gan cấp, viêm khớp, viêm thận phù nề, sưng vú. Ngoài ra, đây còn là một vị thuốc dùng để chữa vết thương do dao cắt, rắn cắn, sốt rét, phong thấp tê bại.
• Phần lõi thân dược liệu được dùng làm thuốc bổ.
• Lá dùng đắp ngoài để chữa mụn nhọt, nhựa của phần nõn non có thể làm tan chắp lẹo ở mắt.
• Quả đem phơi khô rồi tán thành bột mịn, dùng thổi vào mũi để chống ngạt mũi.

Trong y học hiện đại cây đơn châu chấu có tác dụng gì?

• Tác dụng chống viêm, đặc biệt có tác dụng ức chế mạnh giai đoạn mãn tính của phản ứng viêm.
• Khả năng làm teo tuyến ức rõ rệt, một tác dụng đặc trưng của thuốc ức chế miễn dịch.
• Kích thích sự biến đổi tế bào lympho trong thí nghiệm nuôi cấy in vitro chứng minh tác dụng kích thích miễn dịch của dược liệu đơn châu chấu.
• Dựa trên thí nghiệm ở động vật có tác dụng nội tiết oestrogen.
• Tác dụng kháng khuẩn đối với phế cầu khuẩn và liên cầu khuẩn tan máu. Các genin acid oleanolic và saponin triterpen từ rễ dược liệu là thành phần có hoạt tính chống lại chứng viêm cấp tính, mãn tính và có thể gây teo tuyến ức ở chuột cống trắng đực non.
• Trong trường hợp 50 bệnh nhân bị viêm màng bồ đào điều trị bằng vỏ rễ dược liệu được ứng dụng trong nghiên cứu y học hiện đại. Trong số đó có các thể viêm mống mắt thể mi cấp, viêm hắc võng mạc và viêm màng bồ đào toàn bộ, kết hợp với nhỏ atropine để chống dính, có kết quả sau khi sử dụng dược liệu và qua thử nghiệm lâm sàng thì dược liệu không gây tác dụng phụ.

Những bài thuốc chữa bệnh từ cây đơn châu chấu

Chữa hen suyễn – Cây đơn châu chấu có tác dụng gì?

Lấy 12g rễ đơn châu chấu, 8g rễ cây han tía và 8g rễ cây ngấy tía, rồi đem rửa sạch, cắt nhỏ rồi đem phơi khô, sắc lấy nước uống.

Chữa viêm amidan, viêm họng, ho lâu ngày

Lấy 20g rễ cây đơn châu chấu, 20g vỏ cây khế chua, đem rửa sạch, cắt nhỏ, đem sắc lấy nước uống hoặc ngậm 2 – 3 lần/ngày, theo liệu trình 5 ngày bài thuốc này chữa các bệnh về đường hô hấp.

Chữa phù thũng

Lấy 12g rễ đơn châu chấu, 10g lá cây cối xay và 10g rễ cây thóc lép, đem rửa sạch, cắt nhỏ, để ráo rồi sao vàng, rồi đem sắc lấy nước uống hàng ngày.

Chữa vú sưng đau do tắc tia sữa

Lấy 20g rễ đơnn châu chấu, 20g kim ngân hoa, 20g lá mua đỏ, 20g bồ công anh và 10g rễ cây sản. Đem các dược liệu giã nát cùng với muối và trộn cùng với nước vo gạo. Sau đó đem hỗn hợp đắp lên vị trí sưng đau, mỗi ngày đắp 2 lần với liệu trình 2 ngày sẽ thấy tình trạng sưng thuyên giảm.

Chữa viêm gan cấp

Để điều trị viêm gan, người ta dùng 20g lá đơn châu chấu tươi, đem rửa sạch và sắc lấy nước uống. Áp dụng liên tục mỗi ngày sẽ có tác dụng giải độc, mát gan và hỗ trợ điều trị viêm gan cấp.

Chữa viêm khớp – Cây đơn châu chấu có tác dụng gì?

Lấy 30g rễ cây đơn châu chấu cắt thành từng khúc rồi đem rửa sạch để ráo nước. Đem dược liệu nấu với 1 lít nước, đun đến khi nước sắc lại thì ngưng, chia đều nước thuốc uống hết trong ngày và áp dụng liên tục cho đến khi hết bệnh.