cây cốt khí có tác dụng gì?

Cây cốt khí củ là là một loại cây mọc dại, chúng được tìm thấy nhiều ở Sapa. Trong dân gian, cây cốt khí được sử dụng để chữa bệnh đau nhức xương khớp do phong thấp, viêm gan do virus, đau bụng dưới do bế kinh, ung nhọt, vết rắn cắn,… Tuy nhiên vẫn còn nhiều người thắc mắc rằng không biết cây cốt khí có tác dụng gì? Cây cốt khí chữa bệnh gì? Để hiểu rõ hơn về công dụng của cốt khí củ hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết qua bài viết sau đây.

Cốt khí củ là cây gì?

Cây cốt khí thuộc họ rau răm, có tên khoa học là Reynoutria japonica Houtt. – Polygonum cuspidatum Sieb. et Zucc. Cây cốt khí còn có nhiều tên gọi khác nhau như cây điền thất, ban trượng căn, hồ tượng căn, hoạt huyết đan, tử kim long, nam hoàng cầm, hồng lìu, hổ trượng,…

Cây thuộc loại cây thân gỗ nhỏ sống lâu năm, chỉ cao khoảng 50-100 cm, tuy nhiên có một số cây có thể cao đến 200m. Loại cây này có thân mọc thẳng đứng, cây phân thành nhiều cành, ở thân có những đốm màu hồng tím.

Lá cây cốt khí có hình trứng thường mọc so le nhau, có cuống lá ngắn. Lá rộng khoảng 3,5-8cm và dài 5-12cm, mép lá nguyên không có răng cưa.

Hoa mọc chủ yếu ở kẽ lá phát triển thành chùy dài, là hoa đơn tính, mọc thành chùm gồm rất nhiều hoa nhỏ có màu trắng.

Quả khô có 3 cạnh và thường có màu nâu đỏ khi chín. Cây cốt khí thường ra hoa vào cuối mùa hè từ tháng 8-9 hàng năm và cho trái từ tháng 9-10.

Khu vực phân bố

Cây cốt khí là loại cây của vùng Đông Á ôn đới, thường mọc hoang ở các vùng rừng núi, chúng thường được trồng hoặc tự mọc dại ở độ cao từ 1000m đến 1600m. Chúng mọc ở nhiều nơi ở nước ta như Lào Cai, Hà Giang, Cao Bằng, Yên Bái, Tuyên Quang, một số tỉnh thuộc dãy núi Hoàng Liên Sơn và có trên vùng núi Cấm (An Giang).

Ngoài ra, cây cốt khí còn được tìm thấy ở Giang Tô và Triết Giang của Trung Quốc.

Thu hái, chế biến

Người ta thường dùng củ rễ cây cốt khí để làm thuốc chữa bệnh.

Người ta bắt đầu thu hoạch cây vào tháng 9 trở đi, vì thời điểm thu hoạch tốt nhất là vào những ngày nắng ráo khi lá bắt đầu héo dần. Sau đó cắt bỏ phần thân lá, dùng xẻng đào lấy củ, khi đào tránh trúng phần củ.

Sau khi thu hoạch củ rễ về, cắt bỏ phần rễ con, rửa thật sạch, cắt lát thành nhiều phần hoặc cắt thành từng lát mỏng rồi đem phơi hoặc sấy cho thật khô. Mặt ngoài của vị thuốc này có màu nâu vàng, khi cắt ngang hoặc bẻ ra sẽ có màu vàng, có vị hơi đắng nhưng không rõ mùi.

Dược liệu trước khi sử dụng phải được ngâm cho mềm, rửa sạch, cắt phiến, phơi khô và sao vàng. Dược liệu rất dễ bị nấm mốc, dễ làm giảm chất lượng thuốc và gây nhiều tác hại. Vì vậy, khâu sơ chế sau thu hoạch và trước khi dùng thuốc là vấn đề rất đáng được quan tâm và chú trọng.

Thành phần hóa học – Cây cốt khí có tác dụng gì?

Thành phần hóa học chủ yếu trong cốt khí củ là anthocyanin mà chủ yếu là emodin.

Ngoài ra, rễ cây cốt khí củ còn chứa nhiều chất dinh dưỡng khác, polygonin và tannin.

Tác dụng dược lý – Cây cốt khí có tác dung gì?

Trong đông y cây cốt khí có tác dụng gì?

Theo đông y, cốt khí củ có vị đắng, tính ấm nên được quy vào 2 kinh can và tâm bào. Vị thuốc này có tác dụng chữa đau nhức gân cốt, tê bì chân tay, phong tê thấp, đau bụng dưới, đau mỏi lưng, huyết ứ gây chậm kinh, tiêu viêm, sát khuẩn, đau ỏi vai gáy, đau đầu gối, viêm cầu thận, viêm gan cấp tính, cao huyết áp, xơ cứng động mạch, hen suyễn, thanh nhiệt giải độc,…

Trong y học hiện đại cây cốt khí có tác dụng gì?

• Với dịch chiết từ dược liệu có tác dụng chống viêm và ức chế sự tăng sinh của các khối u trong cơ thể. Đồng thời, nó ức chế sự đột biến và khép DNA bởi 1-nitropyrene.
• Ngoài ra, dịch chiết từ dược liệu này còn chứa stiben, đặc biệt là resveratrol có tác dụng hạ cholesterol, ngăn chặn sự phát triển của ung thư da, cầm máu, chống ho, chống oxy hóa, ức chế trực khuẩn mủ xanh và trực khuẩn cầu,…
• Dược liệu có tác dụng hạ huyết áp, hạ cholesterol, triglycerid.
• Cây cốt khí có tác dụng giúp cầm máu, tiêu viêm, an thần, hạ đường huyết, lợi tiểu, cải thiện cơn ho suyễn.
• Nó có tác dụng ức chế một số vi khuẩn thông thường như trực khuẩn đại tràng, tụ cầu vàng, trực khuẩn lỵ, liên cầu tan huyết,…
• Các chất stiben trong dược liệu cốt khí củ mà đặc biệt là resveratrol có tác dụng ức chế các cytokine gây viêm do đại thực bào phế nang tiết ra ở người mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính hay còn gọi là COPD.
• Bên cạnh đó, Resveratrol là một chất oxy hóa hiệu quả có thể làm giảm stress oxy hóa ở bệnh nhân COPD.

Những bài thuốc có tác dụng chữa bệnh từ cốt khí củ

Chữa viêm gan

Lấy dược liệu cốt củ khí, chút chít và lá móng mỗi loại khoảng 17g. Đem sắc uống mỗi ngày 1 thang và uống liên tục trong 3 – 4 tuần.

Hoặc có thể dùng kết hợp với xa tiền tử, kim tiền thảo, tỳ giải mỗi loại 12 – 16g để điều trị viêm túi mật, viêm gan, sỏi mật, sỏi tiết niệu. Bài thuốc này phù hợp đối với những người đang bị vàng da, mụn nhọt do chức năng gan suy yếu mà không thể giải độc theo cách bình thường được.

Chữa viêm gan do thấp nhiệt – Cây cốt khí có tác dụng gì?

Lấy cốt khí củ, hy thiêm, kim tiền thảo, bạch hoa xà thiệt thảo, bán chi liên, nhân trần, đan sâm mỗi loại dược liệu 20g; Hoạt thạch và phục linh mỗi loại 10g; Cam thảo và hoắc hương mỗi loại 6g và 5g đại hoàng. Đem dược liệu sắc với lượng nước vừa đủ rồi chia ra làm nhiều lần uống trong ngày.

Giúp hạ huyết áp và ổn định huyết áp

Lấy củ cốt khí, lá tre, thổ phục linh, trục diệp và gừng tươi mỗi loại 5g, sắc với nước uống trong ngày. Bài thuốc này phù hợp với những người có huyết áp không ổn định, lượng đường huyết trong cơ thể thay đổi thất thường và thường có những triệu chứng như tim đập nhanh, đầu óc choáng váng, đứng khong vững, cơ thể mệt mỏi, buồn ngủ,…

Chữa đau bụng do kinh nguyệt – Cây cốt khí có tác dụng gì? 

Lấy cốt khí củ, kê huyết đằng, đào nhân, hồng hoa, ích mẫu, điều chỉnh liều lượng phù hợp với từng trường hợp rồi sắc uống hàng ngày, mỗi ngày.

Chữa ung nhọt, rắn cắn

Lấy củ cốt khí, liên kiều, kim ngân hoa và bồ công anh, tất cả đều dùng ở dạng tươi, đem rửa sạch, để ráo rồi giã nát đắp lên vùng da cần điều trị.

Chữa viêm khớp, phong thấp, đau chân

Lấy 15g củ cốt khí, 15g cây gối hạc, 10g mộc thông và 10g cây bìm bìm. Đem tất cả dược liệu sắc với 4 bát nước, đun đến khi nước sắc lại còn 1 nửa thì chia làm 2 lần uống trong ngày. Hoặc ta có thể đem các dược liệu trên ngâm rượu uống. Bài thuốc này ngoài tác dụng giúp chữa đau nhức xương thì nó còn có tác dụng ngăn ngừa giãn xương, giãn cơ như tay chân sưng tấy đỏ.

Chữa bầm máu do té ngã

Lấy củ cốt khí, cỏ xước, lá lốt, dây đau xương mỗi loại 15g. Đem dược liệu sắc với 1 lít nước, đun đến khi nước sắc lại còn 200ml thì ngưng, chia làm 2 lần uống trong ngày.

Chữa chấn thương, máu tụ làm bầm tay chân

Lấy củ khí cốt, một dược, nhũ hương và hồng hoa có thể tăng giảm liều lượng tùy vào từng tình trạng bệnh, đem dược liệu sắc uống trong ngày.

Chữa viêm họng gây ho

Lấy cốt khí củ, hoàng cầm tỳ bà diệp và ngân hoa, đem sắc uống liên tục trong nhiều ngày cho đến khi bệnh khỏi hẳn.

Những lưu ý khi sử dụng cây cốt khí chữa bệnh

Do cây cốt khí có tác dụng hoạt huyết mạnh nên tuyệt đối không dùng cho phụ nữ có thai, vì khi dùng có thể làm tăng co bóp tử cung, gây sảy thai và thậm chí là sinh non.

Mặc dù cây cốt khí rất tốt cho phụ nữ bị bế kinh, kinh nguyệt không đều, sưng vú,… nhưng do dược tính của dược liệu khi dùng nhiều dễ khiến cơ thể mẫn cảm, khó mang thai. .

Tránh sử dụng dược liệu song song với thuốc chống đông máu và thuốc co mạch, không thích hợp cho những người bị rong kinh.

Hạn chế sử dụng dược liệu củ cốt khí cho trẻ em dưới 13 tuổi.

Dược liệu trước khi dùng phải đem sao kỹ để giảm anthracene, nếu dùng dược liệu dạng sống dễ bị đi ngoài phân lỏng.

Nên uống thuốc sau bữa ăn khoảng 20 – 30 phút và uống khi thuốc còn nóng.

Trong thời gian dùng thuốc, bạn nên tránh ăn đồ cay, đồ tanh, đậu xanh, rau muống, rượu, bia, các chất kích thích khiến thuốc mất tác dụng hoặc phản tác dụng.