Cây hương phụ có tác dụng gì?

Cây hương phụ hay thường được gọi là cây cỏ cú được sử dụng chữa bệnh trong đông y. Vị thuốc này có khả năng điều hòa kinh nguyệt, đau bụng kinh, viêm tử cung mãn tính, sa trực tràng, rối loạn tiêu hóa, đau dạ dày, nôn mửa, tiêu chảy,… Vậy hương phụ là gì? Hương phụ có tác dụng gì? Hương phụ chữa bệnh gì? Để hiểu rõ hơn về công dụng cây hương phụ, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết hơn qua bài viết sau đây.

Hương phụ là gì?

Cây hương phụ thuộc họ cói Cyperaceae có tên khoa học là Cyperus rotundus L. Cây hương phụ còn được gọi với nhiều tên gọi khác như cây củ gấu, cây cỏ cú, củ gấu biển, củ gấu vườn, hải dương phụ,…

Hình ảnh hương phụ

Cây hương nhu có tác dụng gì?
Cây hương nhu có tác dụng gì?

Cây hương phụ là loại cỏ sống lâu năm, cao trung bình 20-30 cm, thân nhẵn hình 3 cạnh. Thân rễ dạng sợi, nằm bò trên mặt đất, từng đoạn phát triển thành củ có hình trứng, tùy thuộc vào đất xốp hay rắn mà cây sẽ phát triển thành to hay nhỏ.

Bên ngoài củ có màu đen, phần thịt bên trong có màu nâu đỏ và có mùi thơm.

Lá dài, nhỏ hẹp,đầu lá thuôn nhọn gốc có bẹ ôm lấy thân, gân chính rõ, mặt lá cứng và bóng.

Hoa hương phụ mọc thành chùm ở trên ngọn cây, phân nhánh gồm nhiều bông nhỏ mọc thành tán xòe tỏa ra như hình đăng ten ở ngọn thân, bông kép hoặc cờ không đều. Mỗi hoa có trục nhẵn mang từ 3-20 bông nhỏ, trục hoa nhỏ có cánh, các bông nhỏ gồm nhiều hoa, mỗi hoa mọc ở một lẽ lá bắc hay còn gọi là vảy. Các vảy có màu nâu xếp thành dãy trên trục và có hình trái xoan tù. Hoa không có đài hoa và tràng hoa, 3 nhị dài khoảng 2mm, bao phấn thuôn dà, bầu thượng có một ô và một noãn, đầu nhụy dài, vòi nhụy hình chỉ, có đầu núm chia thành 2 nhánh như lông tơ.

Quả thuộc dạng quả bế hình 3 cạnh, có màu đen nhạt và mỗi quả có chứa 1 hạt.

Cây hương phụ thường ra hoa từ mùa hè tới mùa đông và nhiều nhất laftwf thàng 3 – 7 hàng năm.

Mô tả dược liệu

Phần dược liệu có hình dài, dạng hình thoi và kích thước khoảng 2 x 1 cm. Bề ngoài dược liệu có màu nâu đen, có lông cứngvà mang nhiều vết tích của rễ con, nhiều đốt ngang. Nếu cắt ngang phần củ sẽ có lớp biểu bì mỏng, mô mầm màu hồng nhạt và đặc biệt khi ngửi có mùi thơm đặc trưng, khi nếm có vị ngọt ít và hơi đắng.

Bảo quản: Các bộ phận làm thuốc cần được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, không bị mối mọt, tránh ánh nắng trực tiếp. Công thức của TPCN chỉ nên dùng trong 15-20 ngày, vì để quá lâu tác dụng của thuốc sẽ mất đi.

Cây hương phụ có mấy loại?

Tùy theo vị trí mọc mà cây hương phụ có hình dáng khác biệt đôi chút. Cây hương phụ được chia làm hai loại:

Cây hương phụ vườn: Phần thân rễ phát triển thành củ, có hình thoi, màu xám đen dài 1-3cm, đường kính 0,4-1cm. Mặt cắt ngang cho thấy phần vỏ có màu xám nhạt , trụ giữa có màu xám đen.

Cây hương phụ biển: Có thân rễ mảnh, phình lên ở gốc thành củ màu đen và có vảy, thân cao 15-30cm, 3 mặt lá rộng 2-3mm. Cụm hoa có 2-3 lá bắc dài, bông chét nâu, dài 6-12mm, vảy dài 2-2,6mm, dạng hạt. Phần rễ phát triển thành củ, màu nâu hoặc nâu sẫm dài 1-5cm, đường kính 0,5-1,5cm. Khi cắt đôi củ, bạn sẽ thấy vỏ màu hồng nhạt và ở trụ giữa có màu nâu sẫm.

Khu vực phân bố

Cây hương phụ có thể sinh trưởng và phát triển mạnh trên nhiều loại đất khác nhau và kể cả ở những vùng đất cát ven biển. Chúng là loại cây ưa sáng, chịu nắng và chịu hạn tốt. Cây cỏ cú là một loại cỏ dại vì chúng làm ảnh hưởng không tốt đối với cây trồng. Hơn nữa, vì chỉ cần một mẫu rễ nhỏ là cây có thể phát triển được, vì vậy thường rất khó diệt trừ vì dù chỉ một mẫu rễ nhỏ cũng có thể mọc lên.

Cây mọc ở ven biển có củ to dài thường được gọi là dải hương phụ.

Ở Việt Nam, cây củ gấu mọc ở khắp nơi, ngoại trừ vùng núi cao 2000m. Cây thường mọc tập trung ven biển trên những bãi cát từ Móng Cái đến Hà Tiên hoặc mọc hoang trên ruộng,…

Bên cạnh đó, cây cỏ cú còn mọc ở nhiều nước khác vùng châu Á như Nhật Bản, Indonesia.

Thu hái, chế biến

Thu hái

Người ta thường lấy phần thân rễ để làm thuốc chữa bệnh.

Hiện nay việc thu hoạch củ gấu chỉ dựa vào các nguồn tài nguyên sinh trưởng hoang dã tự nhiên. Hoặc có thể được thu hoạch kết hợp với làm cỏ trong vườn hoặc ruộng hoặc có thể tổ chức thu hái riêng. Cây củ gấu thường được thu hoạch vào mùa xuân, nhưng củ sẽ chắc và tốt hơn nếu được thu hoạch vào mùa thu.

Sau khi đào cả cây, thường đem phơi nắng cho khô, chất thành đống, đốt cháy lá và các rễ con, phần củ thì đem rửa sạch rồi đem phơi nắng hoặc sấy khô.

Chế biến

Khi sử dụng dược liệu có thể dùng sống hoặc ngâm rượu tán bột. Đem loại bỏ tạp chất và phần lông, sau đó nghiền nát hoặc cắt thành từng lát mỏng.

  • Tứ chế: Lấy 1kg dược liệu chia làm 4 phần: một phần (250g) ngâm 40% rượu, 5% giấm 200ml, nước tiểu trẻ em, 15% nước muối. Thời gian ngâm thuốc thay đổi theo mùa trong năm, thời tiết càng lạnh thời gian ngâm càng lâu. Ví dụ mùa hè nóng thì ngâm 1 ngày 1 đêm, mùa đông thì ngâm 7 ngày 7 đêm. Sau đó, phơi hoặc sao khô mỗi phần dược liệu rồi trộn đều cả 4 phần lại.
  • Ngoài ra, trong dân gian còn sử dụng hương phụ thất chế.
  • Hương phụ mễ: Lấy hương phụ trộn với trấu rồi đem giã để loại bỏ hết rễ con và sau đó sử dụng.
  • Sao thán: Đem dược liệu phơi khô, đem sao cháy đen tồn tính, hạ thổ, sau đó để nguội và tán thành bột mịn.
  • Chế giấm: Cắt dược liệu thành từng lát mỏng rồi ngâm với giấm, ủ qua đêm, đem sao vàng và phơi khô, cứ 10 kg dược liệu thì cần 2 lít giấm.

Thành phần hóa học – Hương phụ có tác dụng gì?

Cây cỏ cú có thành phần hóa học hết sức đa dạng, gồm:

  • Trong dược liệu có 0,3 – 2,8% thành phần là tinh dầu màu vàng, có mùi thơm nhẹ của hương phụ. Mà thành phần chính của loại tinh dầu này là axit béo, 49% rượu cyperola, 32% cyperen, alkaloid, phenol,..
  • Bên cạnh đó, còn có chất đắng với hệ số 1,333, acid hữu cơ, tinh bột, chất béo, pectin,…
  • Ngoài ra, còn có fructose, glucose, camphene, limonene, eppoxyguane, cyperolone,…

Tác dụng dược lý

Trong đông y cây hương phụ có tác dụng gì?

Theo đông y, vị thuốc hương phụ có vị hơi ngọt, hơi đắng, cay, có tính bình nên được quy vào 2 kinh can và tam tiêu. Vị thuốc hương phụ có tác dụng chữa rối loạn kinh nguyệt, đau bụng kinh, điều hòa kinh nguyệt, viêm tử cung mãn tính, tiêu sưng giảm đau, đau ngực sườn, sa trực tràng, rối loạn tiêu hóa, ăn không ngon, đau dạ dày, nôn mửa, đau bụng, đầy bụng,…

Trong y học hiện đại cao hương phụ có tác dụng gì?

  • Ức chế co bóp tử cung: Theo Tạp chí Trung Hoa tập 1 năm 1935, thí nghiệm trên động vật cho thấy vị thuốc hương phụ có khả năng làm giảm sự căng thẳng của tử cung do ức chế sự co bóp.
  • Điều hòa kinh nguyệt: Tinh dầu chiết xuất từ dược liệu có thể được sử dụng để điều hòa kinh nguyệt do hoạt tính nhẹ của estrogen.
  • Giảm đau: Các nhà nghiên cứu đã chứng minh tác dụng này vào năm 1959 sau khi thí nghiệm trên chuột lang.
  • Tăng cường nhịp tim và hạ huyết áp: Cồn chiết xuất từ hương phụ ức chế trực tiếp cơ trơn hồi tràng.
  • Kháng khuẩn: Tinh dầu dược liệu có khả năng ức chế trực khuẩnlỵ, nấm, tụ cầu vàng,
  • Ức chế thần kinh trung ương.

Những bài thuốc chữa bệnh từ hương phụ

Chữa ăn không ngon, rối loạn tiêu hóa

Lấy 6g hương phụ, 6g chỉ thực, 10g hậu phác, 10g trần bì, 10g bán hạ, 10g bạch truật, 10g phục linh, 10g sinh khương, 5g mộc hương, 5g đậu khấu nhân, 5g hoắc hương, 3g cam thảo và 5 quả táo, đem sắc uống.

Chữa rối loạn kinh nguyệt, đau bụng kinh

Lấy hương phụ chia làm 4 phần bằng nhau, chế dược liệu thành 4 cách khác nhau gồm, ngâm rượu, ngâm giấm, ngâm muối, đồng tiện, sao tán thành bột và vo thành viên hoàn.

Hoặc lấy 20g hương trần bì và 10g ích mẫu, đem rửa sạch sắc lấy nước uống và uống khi thuốc còn ấm.

Hoặc có thể lấy 15g hương phụ, 15g ngải diệp, 15g trần bì và nguyệt thúi hoa 2 đóa. Đem các nguyên liệu sắc cùng với 600ml nước, mỗi ngày uống 1 tháng và nên uống khi thuốc còn ấm.

Chữa bụng đầy trướng

Lấy 8g hương phụ, 4g hải tảo và rượu trắng. Đem các dược liệu nấu chung với rượu trắng, lấy nước uống hoặc có thể ăn hải táo.

Chữa bệnh dạ dày – Hương phụ có tác dụng gì?

lấy 5g hương phụ, 10g bán hạ, 3g can khương và 3g mộc hương, đem sắc với 1,5 lít nước, chia ra 3 lần uống trong ngày và uống trước bữa ăn.

Chữa trĩ chảy máu, rong kinh

Lấy 60g hương phụ đem phơi khô rồi tán thành bột mịn, dùng chung với nước hồ nếp hoặc nước cháo, mỗi lần uống 6g bột thuốc.

Chữa đau dạ dày – Hương phụ có tác dụng gì?

Lấy 30g hương phụ đã phơi khô và 15g riềng đem tán thành bột mịn, uống cùng với nước ấm, mỗi ngày uống 2 lần và mỗi lần uống 3g.

Chữa viêm tử cung mãn tính, kinh không đều, đau bụng kinh

Lấy 20g hương phụ, 15g nhân trần, 15g ích mẫu và 10g ngải diệp, đem nấu với 500ml nước, đun đến khi nước cạn còn 150ml thì ngưng, maaix ngày uống 1 thang sẽ thấy tình trạng bệnh được cải thiện.

One thought on “Cây hương phụ có tác dụng gì?

Trả lời

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai.

Liên hệ
Liên hệ