Cây xạ hương có tác dụng gì? Những bài thuốc chữa bệnh từ cỏ xạ hương

Cỏ xạ hương hay còn được Thymus là một loại thực vật có mùi thơm nồng nàn cùng với vẻ đẹp quyến rũ, ngoài ra chúng còn được dùng làm hương liệu trong ẩm thực châu Âu. Dược liệu này có mùi thơm đặc trưng có tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh hô hấp, thần kinh, tiêu hóa,… Ngoài ra, cỏ xạ hương còn được dùng để điều chế nước hoa, xà phòng thơm, mỹ phẩm, nước súc miệng, kem đánh răng,… Vậy cỏ xạ hương là cây gì? Cây xạ hương có tác dụng gì? Cỏ xạ hương có tác dụng gì? Để biết rõ hơn về tác dụng của có xạ hương, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết hơn qua bài viết sau đây.

Cỏ xạ hương là cây gì?

Cây xạ hương thuộc chi Cỏ xạ hương – Thymus, họ hoa môi Lamiaceae, có pháp danh khoa học là Thymus Vulgaris, có tên dược liệu là cỏ xạ hương và có tên gọi khác là Thymus hoặc nhiều nơi còn gọi theo chi của thực vật là cây bách lý hương.

Hình ảnh cỏ xạ hương

Cây xạ hương là loài thực vật có hoa thuộc dạng cây bụi, mọc thành từng khóm thẳng đứng hoặc năm ngang với chiều cao khoảng 30 – 70cm. Khi về già, thân cây hóa gỗ, trên thân, được bao phủ bởi một lớp lông mịn có màu lục trắng hoặc màu xám, thân phân thành nhiều nhánh nhỏ.

Lá rất nhỏ có hình ngọn giáo, dài khoảng 5 – 9mm, rộng khoảng 3mm, mặt dưới lá có lớp lông mịn bao phủ mịn như bông, mép lá cuống lại, cuống lá ngắn.

Hoa nhỏ mọc từ nách lá, thường có màu trắng, tím nhạt hoặc hồng, dài 4 – 6mm. Đài hoa lởm chởm, có lông cứng, chia thành hai môi, môi dưới có ba thùy trong khi môi trên đứng. Tràng hoa hình ống, nhụy hoa có đĩa mật và nhị bốn có bao phấn.

Quả xạ hương thuộc dạng quả bế màu nâu, có 4 hạch. Điểm đặc biệt của loại cỏ này là có mùi thơm đặc trưng, tinh dầu có mùi thơm mát và ngọt nồng.

Cách phân biệt cỏ xạ hương và cây hương thảo

Cỏ xạ hương và cây hương thảo là hai loại cây có hương liệu hoàn toàn khác nhau, cả hai đều được sử dụng nhiều trong trang trí và làm gia vị trong nấu ăn.

Tuy nhiên, nhiều người không không phân biệt được cây xạ hương và cây hương thảo bởi mùi thơm nồng này. Để phân biệt chính xác hai loại cây này, ta có thể phân biệt chính xác 2 loại cây này dựa vào một số đặc điểm bên ngoài như:

• Lá cỏ xạ hương nhỏ, có màu xanh và bề mặt mềm, trong khi lá hương thảo có màu óng ánh và có cảm giác cứng tay khi chạm vào.
• Lá hương thảo dài hơn nhiều so với lá cỏ xạ hương, đôi khi dài gấp 2-3 lần, hình thuôn dài và hẹp ngang.
• Thân cây hương thảo mọc thẳng, khi trưởng thành chuyển từ màu xanh lá sang thân gỗ và có chiều cao thấp hơn cỏ xạ hương.

Khu vực phân bố

Cây xạ hương có nguồn gốc từ miền nam châu Âu, miền nam nước Ý và phía tây Địa Trung Hải. Chúng có khả năng phát triển tốt trên các vách đá cao hoặc những nơi có khí hậu ôn đới.

Hiện nay, cây xạ hương đã được di thực khắp nơi trên thế giới, rất phổ biến và dễ kiếm ở nhiều nước Châu Âu như Pháp, Đức, Séc, Áo và khu vực Địa trung hải như nước Ý.

Ở Việt Nam, cây xạ hương được nhập về và trồng ở Sapa, Tam Đảo bằng cách giâm cành, tách cành hoặc sử dụng hạt giống cỏ xạ hương. Loại cây này chỉ thích hợp sống ở những nơi có khí hậu mát mẻ quanh năm, đủ ánh sáng, đất đai màu mỡ nhưng không quá phì nhiêu.

Thu hái, chế biến – Cây xạ hương có tác dụng gì? 

Người ta thường thu hái phần ngọn mang cả hoa để dùng làm thuốc chữa bệnh.

Cây xạ hương thường sinh trường và phát triển mạnh nhất là vào mùa xuân và mùa đông. Ngoài ra, đây cùng là thời điểm thích hợp để thu hoạch dược liệu.

• Dùng tươi: Cỏ xạ hương tươi thường có thời gian bảo quản ngắn ngày, dùng làm gia vị cho món ăn vì vậy có thể bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh.
• Cỏ xạ hương khô: Sau khi thu hoạch dạng tươi về đem rửa sạch, để ráo. Sau đó sấy ở nhiệt độ 60 độ C cho đến khi dược liệu khô hoàn toàn. Khi được sấy khô ở nhiệt độ này, dược liệu sẽ giữ được hàm lượng dược tính cao nhất và có thể bảo quản, sử dụng lâu dài.

Thành phần hóa học

Cỏ xạ hương chứa khoảng 0.5 – 2.5% dầu (dầu chiết xuất từ dược liệu có thể chứa đến 60% carvacrol), được tạo thành từ 32–34% p-cymene, 45–47% thymol, 4 – 5% carvacrol, α-pinene, γ-terpinene và linalool.

Tinh dầu cỏ xạ hương giàu chất chống oxy hóa phenolic flavonoid như lutein, luteolin, zeaxanthin, apigenin và thymine.

Ngoài ra, cây xạ hương và dầu cỏ xạ hương cung cấp nguồn vitamin dồi giàu, chủ yếu là Vitamin A, vitamin B6, Vitamin C. Vitamin A cần thiết để duy trì màng nhầy, thị lực tốt, da khỏe mạnh.

Vitamin C chống lại các gốc tự do gây viêm có hại và chống lại nhiễm trùng do vi sinh vật. Vitamin B6 giúp duy trì mức GABA trong não và nó hoạt động như một chất làm giảm căng thẳng. Các vitamin và khoáng chất khác được tìm thấy trong cỏ xạ hương như vitamin E, vitamin K và axit folic (vitamin B9), mangan, kali,..

Tác dụng dược lý – Cây xạ hương có tác dụng gì?

Trong đông y cây xạ hương có tác dụng gì?

Theo đông y, vị thuốc cỏ xạ hương có vị cay, tính ấm, được dùng chữa lo âu, trầm cảm, cải thiện tinh thần, thường dùng trong trường hợp bị ngất hoặc động kinh,…

Thời Trung cổ, cỏ xạ hương được dùng để điều trị nhiều chứng bệnh như ho, cảm cúm, rối loạn tiêu hóa, điều hòa kinh nguyệt,…

Những thế kỷ tiếp theo đó, cây xạ hương được dùng chủ yếu để điều trị các vấn đề về tiêu hóa và nhiễm trùng đường hô hấp.

Đến chiến tranh thế giới thứ 1, tinh dầu xạ hương có vai trò quan trọng để điều trị thương tích, sát khuẩn trên chiến trường.

Trong y học hiện đại cây cỏ xạ hương có tác dụng gì?

• Tinh dầu thơm: Có tác dụng giảm ho, tiêu đờm nhầy, giúp dễ thở, giảm đau rát họng, chữa viêm phế quản, chống co thắt phế quản. Tinh dầu có tác dụng giúp thư giãn đầu óc, đuổi muỗi và côn trùng.
• Thymol: Khả năng ức chế sản sinh men elastase giúp kháng viêm, kháng khuẩn, ức chế hoạt động của vi khuẩn, virus, nấm men, chống oxy hóa, ngăn chặn vi khuẩn kháng kháng sinh, tăng cường sức đề kháng cho trẻ em và người cao tuổi, ngăn ngừa hình thành và phát triển khối u.
• Carvacrol: Kích thích sản xuất interleukin 10 – một cytokine chống viêm, kháng khuẩn và chữa bệnh đường hô hấp.
• Flavonoid: Có tác dụng ức chế hoạt động của các gốc tự do hoạt động và chống oxy hóa mạnh.
• Vitamin và Khoáng chất: Tăng cường tăng cường sức đề kháng và tăng cường hệ miễn dịch cho cơ thể.

Cách sử dụng cỏ xạ hương

Dược liệu cỏ xạ hương có thể sử dụng ở dạng tươi hoặc khô, được điều chế thành thuốc sắc, trà, rượu thuốc hoặc dùng trực tiếp trong các món ăn.

• Dạng thuốc sắc: Dùng độc vị hoặc dùng kết hợp cỏ xạ hương với các vị thuốc khác.
• Pha trà: Lấy 1 muỗng lá cỏ xạ hương khô hoặc 2 muỗng lá tươi đem hãm cùng với 300ml nước, khi uống có thể cho thêm mật ong.
• Ngâm rượu: Ngâm vài cành cỏ vào rượu trắng trong vài tuần là có thể sử dụng được.
• Chiết xuất tinh dầu xạ hương: Nhỏ chừng 2 – 3 giọt tinh dầu thơm vào đèn xông, máy tạo ẩm, máy hơi nước,… Hoặc có thể tự điều chế bằng cách đặt 2 – 3 cành rang cùng với muối để dược liệu tỏa hương.

Các ứng dụng của cỏ xạ hương

Là chất ngừa sâu răng

Chiết xuất cỏ xạ hương được sử dụng như một chất nha khoa khi sử dụng kết hợp với chlorhexidine. Hợp chất này ngăn ngừa sâu răng và giúp hơi thở thơm mát hơn, cách sử dụng như sau:

• Súc miệng với 1-2 giọt tinh dầu cỏ xạ hương vào cốc nước ấm giúp diệt khuẩn, giảm đau và bảo vệ răng miệng.
• Ngoài ra, có thể kết hợp tinh dầu xạ hương với 1 giọt tinh dầu bạc hà hoặc tinh dầu đinh hương để giúp răng chắc khỏe và hơi thở thơm mát.

Làm các sản phẩm diệt muỗi, côn trùng và khử nấm

Theo nghiên cứu, dịch chiết tinh dầu cỏ xạ hương kết hợp với tinh dầu tràm có tác dụng xua đuổi côn trùng gây bệnh và tiêu diệt áu trùng muỗi vằn. Ngoài ra, tinh dầu cỏ xạ hương có tác dụng làm sạch môi trường sống, chống nấm mốc và các tác nhân gây hại cho sức khỏe người.

Thành phần thymol trong cây bách lý hương không chỉ ngăn ngừa vi khuẩn, vi rút mà còn giúp xua đuổi côn trùng hiệu quả.

Sản xuất mỹ phẩm – Cây xạ hương có tác dụng gì? 

Xạ hương có mùi thơm nồng nên loại cây này được sử dụng rộng rãi trong ngành công nghiệp mỹ phẩm. Đặc biệt:

• Loại dược liệu này được làm tinh dầu giúp làm thơm phòng, khử mùi hôi, khử mùi trong nhà bếp, phòng vệ sinh, tủ quần áo,…
• Tinh dầu cỏ xạ hương là sản phẩm tạo hương thơm cho sáp thơm, nến thơm, xà phòng, kem dưỡng da, dầu gội đầu, nước xả vải, gel rửa tay,…

Điều trị mụn

Thành phần thymol, carvacrol trong loại thảo dược này có khả năng kháng viêm, kháng khuẩn giúp điều trị cá và đặc biệt là trị mụn trứng cá.

Để trị mụn, bệnh nhân có thể sử dụng rượu thuốc ngâm từ dược liệu. Ngoài ra, chiết xuất tinh dầu của cây cỏ xạ hương có khả năng ức chế hoạt động của virus HSV gây bệnh mụn rộp.

Tăng cường hệ miễn dịch

Cây cỏ xạ hương có chứa hàm lượng vitamin A và vitamin C, nhiều khoáng chất như chất xơ, chất sắt.

Trị ho – Cây xạ hương có tác dụng gì? 

Tinh dầu xạ hương được chiết xuất từ lá cây xạ hương được dùng để điều trị ho rất hiệu quả. Ở các nước Âu Mỹ, dịch chiết từ dược liệu được sử dụng phổ biến để điều trị và làm giảm những chứng bệnh về hô hấp như giảm ho, viêm họng, viêm phế quản, nhiễm trùng đường hô hấp, đau họng, khó thở, ho gà, nhiễm trùng đường hô hấp,…

Những đối tượng cần thận trọng khi sử dụng bách lý hương

• Trẻ em > 2 tuổi, phụ nữ mang thai và cho con bú cần sử dụng với liều lượng vừa phải và đúng cách, riêng phụ nữ mang thai nếu dùng với liều lượng lớn có thể gây sảy thai.
• Bệnh nhân đang sử dụng thuốc, người có tiền sử dị ứng với lá xạ hương, có hội chứng rối loạn hoặc các triệu chứng khác cần tham khảo ý kiến của bác sĩ.
• Người bị rối loạn đông máu không nên sử dụng cỏ xạ hương, vì nếu sử dụng dược liệu với số lượng lớn có thể làm chậm quá trình đông máu và tăng nguy cơ chảy máu.
• Người sắp phẫu thuật không nên sử dụng cỏ xạ hương trước lịch phẫu thuật 2 tuần để hạn chế tình trạng nguy cơ chảy máu nhiều.
• Những người mắc bệnh ung thư tử cung, ung thư vú, ung thư buồng trứng, u xơ tử cung không dùng được, lạc nội mạc tử cung.