Hạt mắc khén có tác dụng gì? Cách sử dụng hạt mắc khén

Hạt mắc khén ngoài việc là gia vị đặc biệt trong món ăn thì còn được dùng chữa đau nhức khớp, ăn không tiêu, đau bụng. Vậy hạt mắc khén có tác dụng gì? Cách sử dụng hạt mắc khén, cách chế biến hạt mắc khén tươi. Tìm hiểu ngay qua bài viết dưới đây nhé!

Hạt mắc khén là hạt gì?

Hạt mắc khén là hạt của một loại cây thân gỗ, đây là một loại da vị và dược liệu đặc biệt của vùng núi Tây Bắc có tên khoa học Zanthoxylum nitidum DC thuộc họ Cam Rutaceae.

Hình ảnh hạt mắc khén

Ngoài mắc khén, người ta còn biết đến dược liệu với tên gọi hạt sẻn, cây hoàng lực, mác khén, chứ xá, chiêu khạt…

Hạt mắc khén thường được kết hợp với hạt dổi để tẩm ướp món ăn hay sử dụng để tẩy giun sán, chữa đau răng, thấp khớp…

Đặc điểm thực vật mắc khén

Cây mắc khén sống lâu năm với chiều cao lên tới 15m, đường kính thân cây khoảng 16cm, cây phân thành nhiều cành mỗi cành dài 1-2 mét, vỏ ngoài màu đỏ mang nhiều gao ngắn.

Lá cây mắc khén thuộc dạng lá kép lông chim mọc theo kiểu đối xứng nhau, cuống lá đầu nhọn, có gân ở giữa, mặt trên và mặt dưới của lá đều có gai ngắn hơi dẹt.

Hoa mắc khén mọc thành chùm từ các kẽ lá có màu vàng đẹp mắt. Mùa hoa nở rộ nhất vào tầm đầu tháng 6 đến cuối tháng 7, hương thơm dễ chịu ngọt ngào vô cùng.

Quả nhỏ hình tròn với lớp vỏ ngoài khá cứng và nhăn nheo. Bên trong quả chứa hạt màu đen bóng có mùi thơm như mùi chanh. Vào khoảng tháng 11 quả sẽ chín và đây cũng là thời điểm thu hoạch thuận lợi nhất.

Khu vực phân bố

• Cây mắc khén là một loại cây mọc hoang trên khắp cả nước ta nhưng lại được tìm thấy nhiều ở các tỉnh miền núi phía Bắc như Yên Bái, Cao Bằng, Điện Biên, Hà Tây, Thái Nguyên…
• Tại Trung Quốc, cây mắc khén được trồng nhiều ở các tỉnh Hải Nam, Quảng Tây và Quảng Đông.

Thành phần hóa học – Hạt mắc khén có tác dụng gì?

• Hạt mắc khén có chứa nhiều tinh dầu với mùi thơm dễ dịu như: limonene, linalool, geanial, neral…
• Vỏ mắc khén chứa 2 loại alkaloid đặc trưng là budrungain và budrugainin, ngoài ra còn có lupeol.
• Vỏ quả chứa dl- cavotanacetone, d- a- dihydrocarvol, d- terpinen, 4- caren.

Cách sử dụng hạt mắc khén

• Liều sử dụng hạt mắc khén được khuyến cáo khoảng 5-8g/ngày, dùng đơn lẻ hoặc sắc cùng dược liệu khác.
• Có thể dùng tươi hoặc phơi khô rồi ngâm rượu xoa bóp vào chỗ đau nhức xương khớp mỗi ngày.

Cách chế biến hạt mắc khén tươi – Hạt mắc khén có tác dụng gì?

Hạt mắc khén tươi được sử dụng nhiều trong cả ẩm thực làm gia vị tẩm ướp và trong các bài thuốc chữa bệnh. Muốn giữ được lâu, cần biết cách sơ chế sau khi thu hái.

• Bước 1: Lựa riêng quả khô, bỏ các cành lá còn dính trên quả , loại sạch bụi bẩn.
• Bước 2: Cho các quả khô đã được làm sạch lên chảo rang với lửa nhỏ, trong khi rang cần đảo đều tay và liên tục tránh làm cháy khét.
• Bước 3: Sau khoảng 3 phút sẽ thấy hạt mắc khén bốc khói, tỏa ra mùi thơm nhẹ. Đổ hạt mắc khén vào rổ hoặc khay, đảo đều tay thêm chừng 1 phút nữa.
• Bước 4: Đợi khi mắc khén nguội hoàn toàn thì đem xay thành bột, gọi là bột mắc khén.

Ở vùng Tây Bắc, người ta lại có cách chế biến mắc khén độc đáo như sau:

• Bước 1: Nướng cả chùm mắc khén trên bếp than hoặc cho hạt mắc khén vào chén rồi gắp than nóng rực vào chén.
• Bước 2: Dùng đũa đảo để các hạt mắc khén được chín đều, khi nghe mùi thơm thì gắp than ra.
• Bước 3: Dùng chày giã nát hạt mắc khén ra là được.

Sau khi chế biến cần bảo quản bột mắc khén trong lọ hoặc chai nhựa có nắp đậy kín, tránh để ở nơi quá nóng hoặc quá ẩm sẽ làm giảm chất lượng mắc khén.

Hạt mắc kén có tác dụng gì?

Theo y học hiện đại hạt mắc khén có tác dụng gì?

Kháng khuẩn: trong hạt có chứa khoảng 0,24% alkaloid và lượng tinh dầu khá cao có tác dụng kháng khuẩn, giúp cơ thể chống lại vi khuẩn, virus, giúp cơ thể khỏe mạnh hơn.

Kích thích bài tiết mật: cao dược liệu quả mắc khén được dùng với liều 1,8 mg/kg trên chuột cống cho tác dụng kích thich sự bài tiết mật ở gan, làm thay đổi lượng bilirubin toàn phần.

Theo y học cổ truyền hạt mắc khén có tác dụng gì?

Theo đông y hạt mắc khén vị cay tính ôn, quy vào 3 kinh tỳ, phế, thận chủ trị:

• Ăn uống khó tiêu.
• Đau xương khớp, tê thấp.
• Cảm lạnh.
• Sốt rét, thổ tả.
• Tẩy giun sán.
• Đau răng.

5 bài thuốc dân gian chữa bệnh từ hạt mắc khén

Hạt mắc khén trị đau răng, nhức răng – Hạt mắc khén có tác dụng gì?

• Chuẩn bị: hạt mắc khén.
• Thực hiện: hạt khô cho vào chảo sao lên đến khi nghe mùi thơm thì tắt bếp rồi giã thành bột mịn. Mỗi lần dùng một ít rắc vào chỗ răng và nướu bị sưng đau, thực hiện 2-3 ngày.

Hạt mắc khén chữa ăn không tiêu, đầy hơi – Hạt mắc khén có tác dụng gì?

• Chuẩn bị: hạt mắc khén khô.
• Thực hiện: sao thơm hạt mắc khén với lửa nhỏ rồi giã thành bột mịn như hạt tiêu. Sử dung bột mắc khén rắc vào thức ăn, canh dùng hằng ngày cho đến khi tiêu hóa bình thường.

Rễ cây mắc khén trị tê thấp, sốt rét

• Chuẩn bị: 8g rễ cây mắc khén.
• Thực hiện: có thể đem dược liệu đi sắc với 300 ml nước lọc còn khoảng 150 ml hoặc ngâm với 500 ml rượu trắng để uống.

Rượu ngâm rễ cây mắc khén chữa đau nhức xương khớp

• Chuẩn bị: 1 kg rễ mắc khén rửa sạch, thái lát mỏng rồi phơi khô. 250 ml rượu trắng
• Thực hiện: dược liệu sau phơi khô thì đem sao vàng hạ thổ cho nguội rồi cho vào bình thủy tinh ngâm với 250 ml rượu trắng. Sau 1 tháng là có thể dùng được, mỗi lần dùng khoảng 5 ml trong bữa ăn.

Hạt mắc khén làm món gì? Hạt mắc khén có tác dụng gì?

Hạt mắc khén chính là loại gia vị đặc trưng của vùng núi Tây Bắc, được sử dụng để tẩm ướp hoặc pha nước chấm đều rất ngon.

Hạt mắc khén ướp thịt nướng

• Chuẩn bị: cần chuẩn bị bất cứ loại thịt nào bạn muốn như thịt gà, thịt heo, cá. Bếp than để nướng thịt hoặc có thể dùng lò nướng hay nồi chiên không dầu.
• Thực hiện: sơ chế thịt (cá), cắt miếng vừa ăn (xiêng nướng) hoặc để nguyên tảng rồi nêm thêm nước mắm, mì chính, bột mắc khén, tỏi và hành tím băm nhuyễn, thêm ớt rồi ướp khoảng 30 phút là có thể nướng.

Hạt mắc khén làm chẳm chéo

Ngoài dùng tẩm ướp gia vị, hạt mắc khén còn được sử dụng làm chẳm chéo – một loại nước chấm có hương vị vô cùng đặc biệt được xem là tinh túy của Tây Bắc.

• Chẳm chéo gan gà: làm sạch gan gà, nướng lên cho thơm rồi cho vào cối giã nhuyễn với lá chanh thái sợi, hạt mắc khén, thêm ít nước luộc gà rồi trộn đều là dùng được.
• Chẳm chéo cá: cá suối còn nhỏ nướng vàng, giã nát rồi thêm nguyên liệu giống bên trên.

Những lưu ý khi sử dụng hạt mắc khén

• Người cơ địa nóng trong, táo bón không nên sử dụng.
• Mắc khén có tính hơi độc vì vậy không nên lạm dụng, chỉ dùng lượng vừa phải khi sắc uống hoặc làm gia vị.
• Bà bầu ăn hạt mắc khén được không? Phụ nữ đang mang thai hoặc đang cho con bú không nên dùng hạt mắc khén.
• Trẻ em cũng không nên dùng hạt mắc khén.
• Người có tiền sử dị ứng với các thành phần hóa học trong hạt mắc khén không nên sử dụng.

Bài viết đã giúp bạn biết hạt mắc khén có tác dụng gì trong chữa bệnh và cả những món ăn ngon từ hạt mắc khén. Tin rằng những thông tin trên là hữu ích để bạn có thể sử dụng đặc sản Tây Bắc một cách hợp lý.