Cây phèn đen có tác dụng gì?

Cây phèn đen là loại cây mọc hoang ở ven bờ ruộng, ven bờ rừng và được xem là loại dược liệu quý chữa bệnh hiệu quả. Trong dân gian, cây phèn đen được dùng chữa gai cột sống, xương khớp, chữa rắn cắn, mụn nhọt, thủy đậu, kiết lỵ, sâu răng, tiêu chảy,… Tuy đây được xem là vị thuốc quý nhưng cũng có rất nhiều người không biết cây phèn đen có tác dụng gì? Cây phèn đen trị bệnh gì? Vì vậy để hiểu rõ hơn những công dụng của cây phèn đen, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chúng qua bài viết dưới đây.

Cây phèn đen là cây gì?

Trước khi tìm hiểu cây phèn đen chữa bệnh gì thì ta hãy cùng tìm hiểu những đặc điểm mô tả của cây phèn đen.

Cây phèn đen thuốc họ thầu dầu – Euphorbiaceae, có tên khoa học là Phyllanthus Reticulatus Poir. Ngoài ra, cây phèn đen còn được gọi với nhiều tên gọi khác như cây nỗ, mực, chè nộc, diệp hạ châu mạng, tao phan diệp,…

Cây phèn đen tuy không phải là loại cây quý hiếm nhưng không phải ai cũng có thể nhận biết được loại cây này trong tự nhiên mà lại rất dễ nhầm lẫn với các loại khác.

Cây phèn đen là loại cây thân nhỡ,  cao 2-4m, Các nhánh cây có màu đen nhạt, mọc so le nhau.

Lá cây phèn đen rất mỏng ọc so le nhau có hình tam giác hẹp hoặc hình trái xoan vì lá có thể thay đổi theo mùa, lá dài khoảng 1,5-3cm, rộng 6-12mm. Mặt lá có màu xanh sẫm và đậm hơn so với mặt dưới.

Hoa mọc từ nách lá, có màu trắng nhỏ và có các sọc dọc ở cánh hoa. Hoa có thể mọc riêng lẻ hoặc thành chùm với 2 – 3 bông.

Quả phèn đen căng mọng, nhiều nước, có hình cầu, lúc đầu quả có màu trắng, sau đó chuyển dàn sang màu đỏ hồng nhạt và quả sẽ chuyển sang màu nâu khi chín. Cây phèn đen thường nở hoa và ra trái vào tháng 8 – 19 hàng năm.

Cây phèn đen có mấy loại?

Cây phèn đen có hai loại là cây phèn đen và cây phèn đen trắng hay còn gọi là cây phèn trắng. Trong đó:

Cây phèn trắng

Cây phèn trắng thường ít được sử dụng phổ biến hơn và chúng rất hiếm trong điều kiện tự nhiên. Đặc điểm của loài này là lá hơi vàng và quả có màu trắng.

Cũng bởi những lý do trên mà phèn trắng ít được sử dụng trong cuộc sống. Không có nhiều nghiên cứu hay bài thuốc nào có liên quan đến công dụng của loại cây này. Trong hầu hết các trường hợp, người ta thường sử dụng cây phèn đen vì loại cây này dễ trồng và cũng có tác dụng chữa bệnh rất hiệu quả.

Cây phèn đen

Ngoài giá trị lớn về mặt y học, cây còn được tạo hình và trồng thành những cây bonsai đẹp. Những cây lâu năm thân to, thế đẹp thường được bán với giá hàng chục triệu đồng.

Khu vực phân bố

Cây phèn đen được phân bố chủ yếu ở các vùng nhiệt đới, tập trung ở phía Nam Trung Quốc và các nước thuộc khu vực Đông Nam á.

Ở Việt Nam cây có ở hầu như xuất hiện ở khắp các tỉnh thành từ vùng trung du đến vùng núi thấp dưới 500m ở nước ta. Cây thường mọc nhiều nhất ở vùng trung du Bắc Bộ gồm Bắc Giang, Phú Thọ, Hà Tây, Hòa Bình, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc. Bên cạnh đó cây cũng xuất hiện nhiều ở các tỉnh phía Nam như Long An, Đồng Nai, Sóc Trăng, Tây Ninh, Đăk lăk.

Loại cây này ưa mọc ở những nơi ẩm ướt, thường mọc thành bụi lớn ở bờ sông, bờ suối, nương rấy, ven rừng, cây có thể chịu bóng. Cây phân nhiều cành từ gốc và cho hoa quả hàng năm.

Thường vào ban đêm, loại cây này tỏa ra mùi rất khó chịu, khác hoàn toàn với mùi tự nhiên khi bị vò nát.

Thu hái, chế biến

Trong dân gian, người ta thường sử dụng các bộ phận của cây như lá cây, rễ và phần vỏ ở thân cây để làm dược liệu có tác dụng hỗ trợ chữa bệnh.

Lá cây phèn đen: Lá phèn đen được thu hái vào mùa xuân hè. Sau khi hái và mang về, rửa sạch, sau đó đem phơi khô ở nơi bóng râm, tránh ánh nắng trực tiếp hoặc nơi ẩm ướt,…

Rễ phèn đen: Rễ sẽ được thu hoạch vào khoảng mùa thu, khi đó ta tiến hành đào lấy rễ, sau đó rửa sạch loại bỏ đất cát rồi thái thành từng lát mỏng hoặc đem phơi hoặc sấy khô.

Thân phèn đen: Về phần thân thì không giống với lá và rễ, vì thân cây có thể được thu hoạch quanh năm mà không cần đợi đến vụ mùa. Sau khi mang thân cây về, bóc sạch vỏ rồi phơi khô hoặc có thể đem sao vàng hạ thổ.

Tác dụng dược lý

Trong đông y cây phèn đen có tác dụng gì?       

Trong đông y, cây phèn đen có vị đắng, chát, có tính mát nên được quy vào 2 kinh can và thận.

Rễ cây phèn đen có tác dụng chữa viêm gan, viên ruột, viêm thận, lỵ, ruột kết hạch và bệnh cam tích ở trẻ.

Vỏ cây phèn đen làm tăng quá trình chuyển hóa và được dùng để chữa chứng khó tiểu, đậu lên mủ, …

Lá phèn đen giúp thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu, khử trùng. Thường dùng chữa phù thũng, tiêu chảy, sốt cao, ứ huyết do chấn thương và huyết nhiệt gây đinh nhọt.

Ngoài ra, ở Ấn Độ cây phèn đen được dùng để chữa tiêu chảy ở trẻ và các vết thương ở răng.

Trong y học hiện đại cây phèn đen có tác dụng gì?

Cây phèn đen có tác dụng kháng khuẩn invitro với Bacillus subtilis, Escherichia coli, Shigella flexneri.

Giúp ức chế co thắt cơ trơn.

Ngay cả ở nồng độ thấp, các flavonoid của phèn đen cũng có tác dụng ức chế đáng kể hoạt động của polyphenol oxidase huyết thanh người invitro. Do đó, nó có tác dụng giảm viêm và đau trong các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn.

Cao phèn đen mà đặc biệt là cao chiết xuất từ lá phèn đen có hoạt tính chống lại Plasmodium falciparum in vitro.

Giúp cầm máu tại chỗ.

Cây phèn đen có tác dụng gì?

Cây phèn đen được dùng chủ yếu trong công nghiệp dược phẩm. Vì lá và rễ của nó có chứa nhiều hợp chất quý như phenol, stigmasterol, axit tannic,… Cũng như các loại tinh dầu như sesquiterpenes và monoterpen. Cây phèn đen có công dụng cụ thể như sau:

Giảm đau và chống viêm

Từ nghiên cứu thực nghiệm trên chuột cống trắng bị phù chân do axit axetic gây ra cho thấy hoạt chất tannic có chiết xuất từ lá và rễ cây phèn đen có thể ức chế sự phát triển và lây lan của vùng bị viêm, đồng thời giảm các triệu chứng đau kèm theo.

Chống co thắt – Cây phèn đen có tác dụng gì?

Chiết xuất từ ​​lá phèn đen có thể làm giảm các cơn đau co thắt ở bụng dưới. Vì vậy, ở một số nước thường dùng nước sắc lá phèn đen cho phụ nữ sau sinh bị đau bụng.

Hỗ trợ bệnh tiểu đường

Các nghiên cứu sử dụng chiết xuất ethanolic và petroleum từ cây phèn đen để điều trị bệnh tiểu đường và đã chỉ ra rằng khi sử dụng liều 1000 mg / kg cân nặng, người bệnh sẽ có kết quả rất khả quan.

Kháng khuẩn

Các nhà khoa học Thụy Sĩ đã đánh giá khả năng kháng khuẩn tuyệt vời của lá phèn đen. Do chứa hoạt chất tannin và methanol từ cây phèn đen có thể ức chế nhiều loại vi khuẩn như vi khuẩn Gram dương và tụ cầu vàng,… Vùng ức chế có thể lên tới 11mm. Vì vậy, ở nhiều nơi, lá vông thường được dùng để chữa viêm đa sưng răng.

Bảo vệ gan

Dịch chiết etanol từ lá và cành cây phèn đen có thể ức chế hoạt chất pentobarbital, thay đổi hàm lượng men gan và cấu trúc mô gan nhiễm mỡ, cho thấy tác dụng bảo vệ gan hiệu quả.

Những bài thuốc chữa bệnh từ cây phèn đen

Điều trị bệnh trĩ – Cây phèn đen có tác dụng gì?

Cây phèn đen có thể chữa bệnh trĩ, đặc biệt là bệnh trĩ nhẹ, trĩ cấp độ 1.

Lấy 1 nắm lá phèn đen, 1 nắm lá trắc bách diệp và 5 lá huyết dụ. Đem các lá thuốc rửa sạch, thái thành từng khúc rồi đem sao đến khi ngả sang màu vàng và có mùi thơm của thuốc.

Tiếp đó sắc cùng với 0,8 lít nước và đun sôi kỹ cho đến khi nước sắc lại chỉ còn khoảng 0,2 lít thì nhưng. Sau đó chia thành 2 phần 150ml và 50ml.

Lấy 150ml thuốc uống trong ngày và chia làm nhiều lần để uống. Còn 50ml nước thuốc còn lại đun với nước rồi ngâm rửa hậu môn.

Kiên trì áp dụng trên từ 5 – 10 ngày thì ngưng và dùng nhiều đợt điều trị cho đến khi búi trĩ co lại và biến mất.

Chữa tiêu chảy, kiết lỵ

Lấy một nắm lá phèn đen tươi đem rửa sạch, giã nát hoặc xay nhuyễn vắt lấy nước cốt. Lấy mạch nha, cam thảo đất và hạt ý dĩ với tỉ lệ 1:1:1 đem phơi khô rồi tán mịn. Sau đó hòa ½ thìa thuốc bột vào nước cốt phèn đen, ngày uống 2 lần và uống liên tục trong nhiều ngày.

Hoặc lấy 20g vỏ quả lựu sắc sợi và 20g rễ phèn đen đem sao vàng, đem sắc với nước, ngày uống 2 lần

Hoặc ta có thể lấy rễ phèn đen, cỏ tranh, dây mơ lông, cỏ seo gà và 2 lát gừng tươi sắc với nước uống. Chia 2 – 3 lần uống trong ngày, nếu người bị kiết lỵ nhiều, phân lỏng nhầy, có máu thì nên áp dụng bài thuốc này.

Bên cạnh đó ta có thể lấy 40g ngọn lá cây phèn đen và 40g đậu đen đã sao vàng đem sắc với 800ml nước đến khi nước sắc lại còn 200ml thì ngưng, chia làm 3 phần uống trong ngày.

Chữa sâu răng – Cây phèn đen có tác dụng gì?

Lá của cây phèn đen có chứa tinh dầu, có tác dụng diệt khuẩn, kháng viêm và kháng khuẩn. Vì vậy, trong đông y thường dùng để chữa sâu răng, đau nhức răng và các chứng về răng lợi như chảy máu nướu, chảy máu chân răng hiệu quả.

Lấy lá phèn đen sắc với nước để làm nước súc miệng.

Đun sôi lá phèn đen với nước lấy nước thuốc cô đặc chấm vào chân răng hoặc chỗ răng bị sâu rồi nhổ đi.

Nếu nướu bị chảy máu, bạn có thể sắc lá phèn đen với lá long não và lá xuyên tiêu khô rồi ngậm để cầm máu.

Nên kết hợp các phương pháp trên để giảm đau, cầm máu và điều trị sâu răng hiệu quả nhất.

Chữa bệnh thủy đậu

Lấy một nắm lá phèn đen bao gồm toàn bộ lá, thân và rễ đem rửa sạch, để ráo nước. Đem sắc với 300ml nước đun trên lửa nhỏ cho đến khi nước cô đặc lại còn khoảng 1 chén nhỏ thì hòa với ½ thìa café muối trắng vào. Lấy thuốc cho trẻ uống một chén nhỏ và dùng bông tăm chấm thuốc lên các nốt thủy đậu trên da. Áp dụng nhiều ngày cho đến khi bệnh khỏi hẳn.

Chữa gai cột sống

Lấy 30g phèn đen khô, 30g lá lốt tươi, 20g cỏ xước tươi, 20g lá bưởi bung tươi và 10g rễ gấc tươi. Rửa sạch dược liệu, để ró rồi đem sao khô. Sau đó đem sắc với 1,5 – 2 lít nước đun trên lửa nhỏ khoảng 2 tiếng thì tắt bếp để nguội. Chia làm 3 lần uống trong ngày và uống sau mỗi bữa chính 30 phút.

Lưu ý khi sử dụng cây phèn đen

Phụ nữ có thai nên thận trọng khi sử dụng, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ nên hỏi ý kiến ​​của người có chuyên môn trước khi sử dụng.

Cây phèn đen có chứa chất độc nhẹ, tuy không gây hại cho cơ thể khi sử dụng nhưng nếu lạm dụng quá nhiều sẽ gây hại cho cơ thể. Chỉ sử dụng đúng liều lượng của mỗi loại thuốc mỗi ngày và không bao giờ sử dụng nhiều hơn. Nếu dùng cho trẻ em dưới 6 tuổi, nên giảm một nửa liều lượng.

Trong trường hợp người dùng có cơ địa bị dị ứng hoặc mẫn cảm với các thành phần của dược liệu kèm các biểu hiện như hoa mắt, chóng mặt, buồn nôn, hôn mê,… Phải đến bệnh viện ngay để hợp thời xử lý. Tuy nhiên, những trường hợp này rất hiếm gặp mà nguyên nhân chủ yếu là do thể trạng của bệnh nhân.