Dược liệu là gì? Cách nhận biết hàng giả, kém chất lượng

Theo kinh nghiệm dân gian được đúc kết từ hàng ngàn năm, cây cỏ không chỉ được dùng làm thức ăn mà còn mang lại tác dụng chữa bệnh. Không chỉ vậy, những loại cây có vị độc còn được dùng làm thuốc dùng trong săn bắn hay nhiều ứng dụng khác nữ. Chúng đều có tên gọi chung là cây dược liệu. Vậy dược liệu là gì? Làm cách nào để phân biệt thật – giả? Nếu bạn đang gặp khó khăn trong vấn đề này, bài viết của Life Gift chính là chìa khóa.

Dược liệu là gì?

Dược liệu là khái niệm được sử dụng rộng rãi trong y học và đời sống. Đây là các nguyên liệu có nguồn gốc từ thiên nhiên như động thực vật, khoáng vật được sử dụng để điều chế thuốc chữa bệnh. Chúng bắt buộc phải đáp ứng các tiêu chuẩn nhất định trong y khoa.

Dược liệu đóng vai trò quan trọng trong sản xuất các loại dược phẩm. Tương tự như chất hóa học, chúng là thành phần không thể thiếu để bào chế thuốc.

Dược liệu
Dược liệu

Theo sống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có khoảng 75-80% dân số toàn cầu cho biết họ chủ yếu sử dụng các loại thuốc có nguồn gốc thiên nhiên. Chỉ trong ngành Dược học, có khoảng 60% thuốc có nguồn gốc tự nhiên và 25% được chiết xuất từ thực vật.

Các loại thuốc được làm từ dược liệu chi thành 3 nhóm:

  • Thuốc trong y học cổ truyền: Đây là sản phẩm được bào chế dựa theo các bài thuốc, lý luận y học cổ truyền như thuốc hoàn, thuốc sắc uống theo thang… 
  • Thuốc trong y học hiện đại: Bào chế dưới dạng viên nén, tiêm, siro uống…
  • Thực phẩm chức năng.

Phương pháp đánh giá dược liệu là gì?

Dược liệu là gì và làm cách nào để đánh giá chúng có đạt tiêu chuẩn quy định của Bộ y tế hay không? Để xác định đâu là loại dược liệu chất lượng cần dựa vào tiêu chuẩn cơ sở hoặc quy định trong Dược điển. 

Phương pháp đánh giá dược liệu là gì?
Phương pháp đánh giá dược liệu là gì?

Tiêu chuẩn dược liệu cần đáp ứng các yếu tố sau:

  • Hình thái: Cảm quan, đặc điểm vi học.
  • Độ tinh khiết: Tạp chất lẫn trong dược liệu, hằng số vật lý, độ ẩm và độ tro…
  • Định tính thành phần chính.
  • Định lượng thành phần chính, các chất có hàm lượng cao.

Dựa vào các tiêu chuẩn cơ sở trên, chúng ta có thể phân biệt dược liệu bằng các phương pháp:

Phương pháp cảm quan

Dựa vào giác quan để đánh giá và phân biệt dược liệu:

  • Thị giác: Hình dáng, kích thước, màu sắc bên ngoài. Một số loại nhất định cần bẻ ra để quan sát bên trong.
  • Cảm giác: Dùng tay để cảm nhận độ nặng nhẹ, thể chất, tính trơ hay dính.
  • Thính giác: Đây là cách nhận biết được dùng để phân biệt loại dược liệu có chứa tinh dầu hoặc nhựa.
  • Vị giác: Các loại dược liệu như cam thảo, cỏ ngọt hay đắng như, ớt, gừng… sẽ có vị đặc trưng.

Nhận diện dược liệu là gì nhờ tính chất vật lý

Trên thị trường hiện nay, rất nhiều đơn vị cố tình trà trộn, pha lẫn tạp chất vào dược liệu, bột dược liệu. Để nhận biết, bạn có thể nhỏ và giọt thuốc thử như kiềm, acid và quan sát dưới ánh đèn tử ngoại.

Làm cách nào để nhận diện dược liệu?
Làm cách nào để nhận diện dược liệu?

Các hằng số vật lý dùng để đánh giá bao gồm:

  • Độ hòa tan.
  • Chỉ số khúc xạ.
  • Nhiệt độ đông đặc / nóng chảy.
  • Tỷ trọng, góc quay cực riêng.

Mỗi loại sẽ có các hằng số vật lý riêng trong một giới hạn nhất định. Nếu nằm ngoài quy định sẽ được xếp vào nhóm hàng kém chất lượng, hàng giả. Tuy nhiên, phương pháp này không được áp dụng cho những loại được lấy từ từ bộ phận của cây  như dầu béo, tinh dầu hay hoạt chất…

Đánh giá độ tinh khiết

Để thử độ tinh khiết, bạn có thể dựa vào các tính chất sau:

  • Độ ẩm: Quy định về độ ẩm an toàn của dược liệu là không quá 13%. Bạn có thể xác định bằng các phương pháp sấy, chưng cất.
  • Độ tro: Xác định tro toàn phần hoặc tro không tan trong dung dịch tro sulfat, acid hydrochloric.

Phương pháp soi kính hiển vi

Phương pháp này được áp dụng cho các loại dược liệu được lấy từ bộ phận của cây. Chúng mang đến ưu lớn điểm, giúp phân biệt các loại tinh bột không thể dùng phương pháp hóa học để nhận biết. Dưới ống kính phóng đại của hiển vi, bạn có thể nhận diện thật – giả cũng như ước lượng tỉ lệ chất giả mạo. 

Phương pháp hóa học

Phần lớn các loại dược liệu được chiết xuất từ thực vật, động vật gọi là cao dược liệu, cao thuốc đều có thể đánh giá, phân biệt dựa vào phản ứng hóa học đặc trưng. Cụ thể, bạn có thể sử dụng các đặc tính khi tạo màu, kết tủa hoặc định lượng, định tính…

Phương pháp hóa học
Phương pháp hóa học

Phương pháp phổ học

Ngay nay, sử dụng phương pháp phổ học trong phân tích và xác định các chất được ứng dụng nhiều trong Dược học. Chúng cho biết các đặc điểm về cấu trúc của từng chất. Từ đó đưa ra cơ sở dữ liệu xác định cấu trúc chất chưa nhận biết được, định danh các chất đã biết bằng cách so sánh dựa theo phổ chuẩn.

Các loại phổ thông dụng bao gồm: 

  • Phổ tử ngoại – khả kiến (UV-Vis).
  • Phổ cộng hưởng từ hạt nhân.
  • Phổ hồng ngoại (IR).

Dược liệu là gì? Làm cách nào để phân biệt dược liệu giả, kém chất lượng? Với những chia sẻ này, chắc chắn bạn đã phần nào yên tâm hơn khi chọn mua và nhận biết sản phẩm. Để được hỗ trợ, cung cấp dịch vụ gia công thực phẩm chức năng (TPCN) với các loại dược liệu chất lượng, mời bạn đến với Life Gift nhé!

One thought on “Dược liệu là gì? Cách nhận biết hàng giả, kém chất lượng

Trả lời

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai.

Liên hệ
Liên hệ