Củ nén là củ gì? Củ nén có tác dụng gì?

Củ nén hay còn được gọi là hành tăm đã không còn lạ lẫm với người dân miền Nam. Đây là một loại gia vị đặc trưng thường xuất hiện nhiều trong các món ăn hàng ngày của người Việt. Bên cạnh dùng làm gia vị thì củ nén cũng được đông y sử dụng để chữa bệnh như giảm ho, hoá đờm, đầy hơi chướng bụng, thông tiểu tiện, giảm cảm, làm ấm cơ thể,… Vậy củ nén là củ gì? Củ nén có tác dụng gì? Củ nén trị bệnh gì? Để biết chi tiết hơn về công dụng của hành tăm, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu qua bài viết sau đây.

Củ nén là củ gì?

Củ nén thuộc họ hành Alliaceae, có tên khoa học là Allium schoenoprasum hay Allium odorum L. Bên cạnh đó, củ nén còn được gọi với nhiều tên gọi khác như hành tăm, nén, hành nén,…

Hình ảnh củ nén

Cây củ nén là loại cây thân thảo sống lâu năm, có thân hành to, màu trắng hoặc tím do các bẹ lá nhô cao bao quanh gốc với chiều cao trung bình từ 30 – 50cm và đường kính kích thước cỡ ngón tay người. Phần thân rỗng, hình ống với kết cấu mềm,trước khi hoa xuất hiện trong chúng cứng cáp hơn rất nhiều.

Phần củ nén nhỏ, mảnh, có hình nón, dài 2 – 3cm, rộng 1cm, mọc thành cụm dày đặc từ rễ và phần củ được bao bọc bởi nhiều lớp màng nên khá dai.

Những chiếc lá giống cỏ, ngắn hơn vảy gồm 3 – 8 lá mọc thẳng từ thân, hình trụ, rỗng, dài 20 cm,  đầu thuôn nhẵn, màu xanh nhạt, nhìn thoáng qua khó có thể phân biệt cây hành tăm với cây hẹ.

Hoa mọc thành cụm dày đặc từ giữa túm lá, trên một cán hình trụ rỗng, mọc thẳng đứng và dài đến 65cm. Hoa có hình chuông, trước khi hoa nở, cụm hoa được bao quanh bởi lá bắc bằng giấy. Bao hoa gồm 2 vòng, 3 cánh hoa, 3 lá đài, nhị 6, 3 ô, bầu thượng.

Quả nang hình cầu với đường kính từ 4 – 6mm, hạt nhỏ có hình 3 cạnh, quả thường trưởng thành vào mùa hè và sẽ chuyển sang màu đen khi đã già. Cây hành tăm thường ra hoa vào tháng 8 – 10 và bắt đầu màu quả vào tháng 11 – 1 hàng năm.

Khu vực phân bố

Hiện nay, nguồn gốc của củ nén chưa rõ ràng, chúng chủ yếu phân bố ở các khu vực Châu Á, Châu Âu, Bắc Mỹ,.. Loại cây này thích nghi với khí hậu nhiệt đới, trải qua quá trình trồng trọt, phát triển lâu dài, nói chung các loại hành tăm ngày nay rất phong phú và đa dạng.

Ở nước ta, đây là loài cây khá quen thuộc, được phân bố ở hầu hết các tỉnh thành từ Bắc vào Nam và đặc biệt là các khu vực miền Trung từ Quảng Trị đến Quảng Nam. Cây hành nén ưa sáng, chịu được bóng râm nhẹ nhưng tốt nhất cây nên được chiếu sáng từ 6 –  8 giờ.

Cây ưa ẩm nhưng không chịu được ngập úng, vì vậy khi cây mọc lá cần tránh tưới vào gốc vì sẽ dễ bị bật gốc, trôi đất, thời gian tưới nước phù hợp cho cây tốt nhất là vào cuối buổi chiều, mỗi ngày tưới 1 lần. Cây hành tăm phát triển tốt ở những loại đất màu mỡ, giàu dinh dưỡng, thoát nước tốt như các loại đất giàu mùn, đất thịt pha cát và độ PH của đất nên từ 6.5 – 7.

Cây hành tăm được trồng chủ yếu bằng củ nên chọn những củ có vỏ bóng, tròn, nguyên vẹn và chắc chắn. Vì nếu trồng bằng hạt sẽ cho năng xuất kém, tỷ lệ nảy mầm thấp vì vậy cần chăm sóc nhiều hơn, tốn nhiều thời gian hơn.

Cây sống 1 – 2 năm, có thể trồng quanh năm, tuy nhiên thời điểm gieo thích hợp nhất là mùa xuân.

Thu hái, chế biến – Củ nén có tác dụng gì? 

Người ta thường sử dụng cả cây  để làm thuốc và thường dùng nhất là lá, hoa và phần củ rễ. Lá hành tăm có thể được thu hoạch sau 60 ngày, có thể dùng kéo hoặc dùng tay cắt sát phần gốc, đến mùa sinh trưởng cây tiếp tục mọc lá lại và được thu hoạch liên tục.

Củ nén thì được thu hoạch khoảng thời gian 200 ngày sau khi gieo, nên nhổ cả gốc lẫn củ. Củ nén sau khi thu hoạch về đem rửa sạch, loại bỏ bụi bẩn, tạp chất, để ráo rồi cho vào túi kín bảo quản nơi khô thoáng, tránh ánh nắng mặt trời chiếu trực tiếp. Tuy nhiên, củ nến nên được bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh, để được bảo quản lâu hơn và thỉnh thoảng đem ra phơi khô cho dược liệu khong bị mốc.

Thành phần hoá học

Dựa trên nhiều tài liệu ghi nhận rằng thành phần hoá học của củ nén khá phong phú và đa dạng, cụ thể như: 88g nước, 1.5g Protein, 0.7g chất xơ, 0.6g tro, 0.3g chất béo, 40mg Photpho, 36mg Canxi, 2mg Vitamin C, 0.8mg Sắt,… Acillin, lectin, lutein, zeaxathin,…

Trong đó, 100g củ nén có thể cung cấp khoảng 58.1g vitamin C, 4.35g carbohydrat, 3.27g protein, 2.5g chất xơ, 0.73g chất béo, khoảng 30kcal năng lượng, 4350UI Vitamin A. Cùng với các khoáng chất như 296mg Kali, 92mg canxi, 42mg magie, 3mg natri, 1.6mg sắt, Photpho, folate,…

Tác dụng dược lý – Củ nén có tác dụng gì?

Trong đông y củ nén có tác dụng gì?

Teho đông y, củ nén có vị cay, ngọt, mùi hăng nồng, tính ấm, không độc có tác dụng làm ra mồ hôi, thanh nhiệt, lợi tiểu, kích thích tiêu hoá, giảm đau, giảm ho, tiêu đờm, hoạt huyết, giải cảm, chống viêm,…

Phần lớn người dân sử dụng hành nén dược dùng làm gia vị để kho cá, ướp thịt, nấu cháo, khử mùi đồ ăn,… Với mùi thơm và vị cay nồng giúp kích thích vị giác và nên đập dập củ nén trước khi chế biến để giữ được hương vị thơm ngon nhưng không nên xay nhuyễn.

Cây hành nén vừa được trồng làm ẩm thực vừa được sử dụng làm cảnh, hoa thường có màu tím nên cũng thường được sử dụng trong các bó hoa khô trang trí.

Hoa hành nén cũng có thể ăn được vì vậy thường được sử dụng để xào, ăn sống hoặc muối dưa,… Ngoài ra, hoa có khả năng thu hút ong hoặc thậm chí là giúp làm tăng tuổi thọ của một số loài côn trùng. Lá nén được sử dụng để xua đuổi côn trùng, do các hợp chất lưu huỳnh của chúng.

Trong y học hiện đại củ nén có tác dụng gì?

Tăng cường đề kháng, chống oxy hoá và ngăn ngừa lão hoá

Với hàm lượng các chất chống oxi hóa như vitamin, khoáng chất, hợp chất silic trong nguyên liệu khá cao. Đặc biệt, vitamin C đóng vai trò quan trọng trong việc kích thích hình thành collagen, mô liên kết, tăng độ đàn hồi cho da. Hơn nữa, hoạt chất này còn có khả năng tăng cường khả năng miễn dịch, tạo hàng rào bảo vệ cơ thể trước các tác nhân gây hại bên ngoài và làm chậm quá trình lão hóa.

Cải thiện thị lực và các triệu chứng mỏi mắt

Là thực phẩm tốt cho mắt và cải thiện thị lực nhờ chứa lutein, zeaxanthin, vitamin A. Các chất này có khả năng giúp loại bỏ các gốc tự do có hại và giảm quá trình oxy hóa khi mắt tiếp xúc với ánh sáng. Ngoài ra, thành phần quercetin trong dược liệu có thể giúp bảo vệ thị lực ở những người bị thoái hóa điểm vàng.

Ngăn ngừa bệnh ung thư

Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng các hợp chất chứa lưu huỳnh và các thành phần khác có trong hành tăm có khả năng ức chế enzym kích hoạt chất gây ung thư, sửa chữa DNA, làm chậm quá trình tăng trưởng và kích thích sự tự huỷ các tế bào ung thư, hạn chế tối thiểu khả năng lây lan bệnh.

Bảo vệ tim mạch – Củ nén có tác dụng gì? 

Chất Acillin trong dược liệu có tác dụng hạ cholesterol xấu, tăng cholesterol tốt vì vậy dễ dàng kiểm soát được huyết áp hiệu quả và hạn chế xơ vữa động mạch. Bên cạnh đó, Acillin giải phóng oxit nitric trong máu, làm giảm độ cứng của mạch máu và quercetin làm giảm sự tích tụ mảng bám trong động mạch, từ đó giúp bảo vệ tim trước khỏi các bệnh lý nguy hiểm như đột quỵ, thiếu máu cơ tim,…

Phù hợp cho trẻ mang thai

Giàu khoáng chất và vitamin, nguồn thực phẩm này giúp cung cấp các dưỡng chất cần thiết cho sự phát triển trí não của thai nhi, nâng cao khả năng nhận thức, ngăn ngừa dị tật bẩm sinh. Đặc biệt là folate – Một thành phần quan trọng trong quá trình phân chia tế bào, tổng hợp DNA trong cơ thể và đồng thời hỗ trợ sự phát triển của trẻ nhỏ.