Cây ký ninh chữa bệnh gì? Dây ký ninh có tác dụng gì?

Dây ký ninh hay còn được gọi là dây cóc, trong đông y có tác dụng giải nhiệt, hạ sốt, tiêu đờm, tiêu viêm, tiêu độc, lợi tiêu hoá, lợi tiểu, chữa đau nhức xương khớp,… Ngoài ra, ở nước ta và một số nước khác cũng sử dụng dây ký ninh để điều trị bệnh sốt rét, ức chế xơ vữa mạch máu và chống oxy hoá. Vậy cây ký ninh là cây gì? Cây ký ninh chữa bệnh gì? Dây ký ninh có tác dụng gì? Để biết chi tiết hơn về tác dụng của cây ký ninh, hãy chùng chúng tôi tìm hiểu qia bài viết sau đây.

Cây ký ninh là cây gì?

Cây ký ninh thuộc họ tiết dê Menispermaceae, có tên khoa học là Tinospora crispa Miers. Bên cạnh đó, cây ký ninh còn được gọi với nhiều tên gọi khác như dây cóc, dây thần nông, bảo cự hành, thuốc sốt rét, bandaul pech (Campuchia), khua cao ho (Lào), liane quinine (Pháp),…

Hình ảnh cây ký ninh

Cây ký ninh là loại cây thân leo với phần thân non nhẵn bóng, còn thân già xù xì và có màu nâu nhạt. Cây sinh trưởng mạnh và có thể cao tới khoảng 6 – 7m hoặc hơn tùy theo thổ nhưỡng, chúng thường mọc dựa vào các cây bụi hoặc các cây gỗ trong rừng.

Lá dạng tim có hình trái xoan ngược hoặc hình tim mọc so le nhau, mép lá nguyên, hơi dày, mặt trên lá nhẵn bóng có màu xanh thẵm còn mặt dưới lá có màu nhạt hơn mặt trên. Lá dài khoảng 8 – 12cm, rộng 5 – 6cm, cuống lá mỏng và ngắn như phiến lá.

Hoa mọc thành 1-2 chùm ở kẽ lá của những lá đã rụng.

Quả có hình trứng khi chín có màu vàng rồi đỏ, cơm quả dày, quả dài khoảng 12mm, có 1 hạt dẹt màu đen.

Khu vực phấn bố, thu hái

Ở nước ta, cây được tìm thấy nhiều ở các khu vực thuộc miền Tây Bắc như Hà Tây, Hoà Bình, Tuyên Quang, Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Hà Giang và ít thấy ở vùng đồng bằng. Bên cạnh đó, cây ký ninh còn được tìm thấy ở Campuchia, Philipin, Lào. Cây thường mọc hoang nhiều ử ven bờ suối, ven đồi hoặc những nơi có nhiều cây bụi mọc rậm rạp. Cây ký ninh thường phát triển mạnh vào mùa nắng nóng và sẽ ngừng phát triển khi đến mùa rét.

Trồng cây ký ninh rất dễ dàng, chỉ cần cắt đoạn thân thành từng mẫu dài khoảng 10 – 15cm và trồng nghiêng dưới đất như trồng khoai mì. Sau đó tưới nước thường xuyên thì trong khoảng 2 tuần cây sẽ bén rễ và phát triển thành giống cây mới.

Người ta thường sử dụng phần thân già của cây ký ninh để làm thuốc chữa bệnh. Dược liệu được thu hái quanh năm, dây ký ninh được cắt thành từng đoạn khoảng 0.5 – 1cm hoặc cắt mỏng, có thể dùng tươi hoặc khô đều được hoặc có thể đem tán thành bột rồi luyện thành viên hoàn để dễ uống hơn.

Thành phần hoá học – Cây ký ninh chữa bệnh gì? 

Trong thân cây ký ninh đã lấy ra được một ít alkaloid và một số nhà nghiên cứu cho chất alkaloid đó là chất berberin. Nhưng theo Beauquesne thì đó là chất palmatin, tỷ lệ alkaloid khoảng 0.1% so với thân khô.

Ngoài hoạt chất alkaloid ra thì dây ký ninh còn lấy ra được một chất đắng với tỉ lệ 0.6 – 0.8% tính trên thân cây khô và chất đắng này được xác định là glycosid.

Bên cạnh đó, trong rễ cây ký ninh đã được nhiều nhà nghiên cứu chiết được chất alkaloid berberin, chất đắng columbin (khoảng 2.2%).

Công dụng và liều dùng của dây ký ninh

• Tuy được gọi là dây ký ninh, nhưng trong thành phần hóa học không có quinine. Mặc dù, ở nước ta cũng như một số nước khác, người ta vẫn sử dụng dây ký ninh để điều trị sốt, sốt rét hoặc làm thuốc bổ tốt cho tiêu hoá. Có thể dùng dưới hình thức dạng cao, viên hoặc bột với liều dùng là 0.5 – 1.5g cao/ngày dưới hình thức thuốc viên.
• Bột từ thân dây ký ninh được dùng làm rượu thuốc hoặc thuốc ngâm với liệu lượng: Bột thuốc 2 – 3g/ngày và rượu thuốc 4 – 8g/ngày.
• Người ta còn cho gia súc ăn bột dây ký ninh trộn với lúa hoặc bắp, động vật ăn vào đều khỏe mạnh, cơ thể béo tốt, lông mượt.
• Bên cạnh đó có thể dùng đắp hoặc sắc lấy nước tắm rửa các vết lở loét cũng rất hiệu quả.

Cây ký ninh chữa bệnh gì?

Tác dụng kháng khuẩn – Cây ký ninh chữa bệnh gì? 

Chất chiết xuất từ dây ký ninh được đánh giá về hoạt tính kháng một số loại vi khuẩn gam dương và vi khuẩn gam âm. Tuy nhiên hoạt động kháng khuẩn này cần được nghiên cứu rộng rãi và cơ chế liên quan đến hoạt động này cũng cần được nghiên cứu thêm.

Tác dụng ức chế xơ vữa mạch máu

Các nhà khoa học phát hiện ra rằng việc dùng chiết xuất từ dây ký ninh cho thỏ có lượng cholesterol trong máu cao sẽ ức chế mức cholesterol toàn phần, một chất béo có hại, từ đó làm chậm sự phát triển của chứng xơ vữa động mạch.

Tuy nhiên, những phát hiện này cho thấy rằng nó có hoạt động tiềm năng có thể được khám phá thêm như một chất ức chế xơ vữa động mạch.

Tác dụng chống oxy hoá – Cây ký ninh chữa bệnh gì? 

Hoạt động chống oxy hóa có ý nghĩa quan trọng trong việc ngăn ngừa stress oxy hóa liên quan đến sự tiến triển của nhiều bệnh mãn tính, bao gồm thần kinh và rối loạn tim mạch.

Chiết xuất từ dược liệu đã được phát hiện là có hoạt tính chống oxy hóa cao, với khả năng chống oxy hóa tương đương với các chất chống oxy hóa đã được xác định trước đó như vitamin C và BHT.

Tác dụng chống ký sinh trùng sốt rét

Chiết xuất từ dây ký ninh đã được phát hiện là có tác dụng ức chế sự phát triển của ký sinh trùng Plasmodium theo cách phụ thuộc vào liều lượng. Đồng thời chỉ sau 72 giờ đã ức chế 100% sự phát triển của Plasmodium falciparum.